روش های تشخیصی:
تشخیص دیابت نوع 1
جهت تشخیص دیابت نوع 1 پزشک شما موارد زیر را در خواست می کند:
• آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (A1C). این آزمایش خون نشان دهنده ی میانگین قند خون شما در 2 تا 3 ماهه ی گذشته است. این آزمایش از طریق اندازه گیری درصدی از قند خون که به هموگلوبین ( پروتیین حامل اکسیژن در گلبول های قرمز) متصل است انجام می شود. هرچه میزان سطح قند خون شما بالاتر باشد، تعداد هموگلوبین بیشتری به قند متصل می شود. در صورتی که در دو آزمایش مجزا سطح این تست 6/5 درصد و یا بیشتر باشد نشان دهنده ی آنست که شما مبتلا به دیابت هستید.
اگر انجام تست A1C امکان پذیر نباشد و یا اگر شما شرایطی داشته باشید که در آن شرایط تست A1C نامعتبر باشد (مانند زمانیکه که شما باردار باشید و یا اینکه دارای فرم های غیرطبیعی هموگلوبین باشید) در این حالت ممکن است پزشک شما از آزمایش های زیر جهت تشخیص دیابت استفاده کند:
• تست قند خون تصادفی. نمونه ی خونی که به صورت تصادفی گرفته می شود. مقدار قند خون به صورت میلی گرم/ دسی لیتر (mg/dL) و یا میلی مول/ لیتر (mmol/L) بیان می شود. صرف نظر از زمانی که شما برای آخرین بار چیزی خورده باشید، اگر سطح قند خون تصادفی شما mg/dl 200 یا mmol/L 11/1 و یا بیشتر باشد دیابت تشخیص داده می شود، بویژه اگر با یکی از علائم و نشانه های دیابت مثلاً تشنگی زیاد و یا تکرر ادرار همراه باشد.
• تست قند خون ناشتا. نمونه ی خون بعد از یک شب ناشتا بودن گرفته می شود. سطح قند خون ناشتای کمتر از mg/dl 100 یا mmol/L 5/6، نرمال است. قند خون ناشتا بین mg/dl 100-125 یا mmol/L 5/6-6/9 حالت پردیابت (پیش دیابت) در نظر گرفته می شود و اگر در دو آزمایش مجزا قند خون ناشتا mg/dl 126 یا mmol/L 7 و یا بالاتر باشد، شما مبتلا به دیابت هستید.
زمانیکه تشخیص دیابت داده شد، پزشک شما آزمایش های خون لازم جهت بررسی اتوآنتی بادی های شایع در دیابت نوع 1 را نیز انجام خواهد داد. این آزمایش ها به پزشک شما کمک خواهد کرد تا بتواند بین دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 تشخیص دهد. همچنین وجود اجسام کتونی (ترکیبات حاصل از شکسته شدن چربی ها) در نمونه ی ادرار شما نیز بیشتر نشان دهنده ی دیابت نوع 1 است تا نوع 2.
بعد از تشخیص
بعد از آنکه دیابت نوع 1 در شما تشخیص داده شد، شما به طور روتین پزشک خود را ملاقات خواهید کرد تا وی شما را در کنترل دیابت کمک کند و در طی این ویزیت ها، سطح A1C شما را چک خواهد کرد. سطح هدف A1C شما بر اساس سن شما و نیز سایر عوامل گوناگون متفاوت است. اما انجمن دیابت آمریکا به طور کلی توصیه می کند که سطح A1C باید زیر 7 درصد باشد، که این در واقع معادل میانگین گلوکز mg/dl 154 یا mmol/L 8/5 تخمین زده می شود.
در مقایسه با تست های مکرر قندخون روزانه، تست A1C بهتر نشان می دهد که آیا برنامه ی درمانی دیابت شما اثربخش بوده است یا خیر. افزایش سطح A1C حاکی از آنست که ممکن است نیاز به ایجاد تغییراتی در رژیم انسولینی شما و یا برنامه ی غذاییتان و یا هردوی آن ها باشد.
کسانی که به A1C هدفشان رسیده اند و یا کسانی که در مدیریت دیابتشان موفق بوده اند به طورکلی می توانند دو بار در سال متخصص غدد خود را ملاقات کنند. اما افرادی که در رسیدن به A1C هدفشان دچار مشکل هستند، معمولاً هر 3 ماه یکبار توسط پزشک خود ویزیت می شوند.
علاوه بر تست A1C، پزشک شما به طور دوره ای نمونه ی خون و ادرار شما را جهت بررسی سطح کلسترول، عملکرد غده ی تیرویید، عملکرد کبد و کلیه می گیرد.
روش های درمانی:
درمان دیابت نوع 1 شامل:
- دریافت انسولین
- شمارش کربوهیدرات ها
- پایش مکرر قند خون
- خوردن غذاهای سالم
- ورزش منظم و حفظ وزن مناسب
هدف از درمان، حفظ سطح قند خون نزدیک به محدوده ی نرمال است تا بتوان عوارض دیابت را به تاخیر انداخت و یا از آنها پیشگیری کرد. اگرچه استثناهایی هم وجود دارد اما به طور کلی هدف این است که قند خون شما در طول روز قبل از خوردن غذا بین mg/dl 70-130 یا mmol/L 3/9-7/2 باشد و 2 ساعت بعد از خوردن غذا نیز بیشتر از mg/dl 180 یا mmol/L 10 نباشد. در قریب به اتفاق موارد دیابت به خوبی کنترل می شود بویژه زمانیکه دیابت تازه تشخیص داده شده باشد. به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید. جهت حفظ قند خونتان نزدیک به سطح نرمال شما می توانید به خوبی با تیم درمان دیابت خود همکاری کنید.
پایش قند خون
بر اساس اینکه شما چه نوع انسولین درمانی ای را انتخاب کرده اید (دوبار تزریق در روز، تزریق چندگانه ی روزانه و یا پمپ انسولین) نیاز است که حداقل 4 بار در روز قند خون را اندازه گیری و ثبت کنید. انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند که سطح قند خون را قبل از وعده ها و میان وعده ها، قبل از خواب، قبل از ورزش و یا رانندگی و حتی زمانیکه احساس می کنید که قند خونتان پایین است، اندازه گیری کنید. پایش دقیق تنها راهی است که شما را مطمئن می سازد که سطح قند خونتان در محدوده ی هدف قرار دارد.
قبل از چک کردن قند خون خود دستانتان را حتماً بشویید. حتی اگر انسولین و غذایتان را براساس یک برنامه ی منظم مصرف کنید، قند خون شما می تواند به طور غیرمنتظره ای تغییر کند. شما با کمک تیم درمان دیابت خود یاد خواهید گرفت که سطح قند خونتان چگونه در پاسخ به غذا، فعالیت بدنی، بیماری، داروها استرس و تغییرات هورمونی تغییر خواهد کرد.
پایش مداوم گلوکز (CGM) جدید ترین روش جهت پایش سطح قند خون است و به طور ویژه به منظور پیشگیری از هیپوگلیسمی مفید است. علاوه براین زمانیکه این روش توسط افراد بالاتر از 25 سال استفاده شد، سطح A1C افراد پایین تر نشان داده شد. پایش مداوم گلوکز از طریق یک سوزن ظریف که در زیر پوست قرار دارد و هر چند دقیقه یکبار سطح قند خون را چک می کند انجام می شود. CGM هنوز به اندازه ی روش استاندارد پایش قند خون، دقیق شناخته نشده است. از همین رو به عنوان روش جایگزین برای پیگیری قند خون در نظر گرفته نمی شود. بلکه تنها یک روش اضافه تر برای برخی از افراد است.
غذا خوردن سالم و نظارت بر کربوهیدرات ها
برخلاف تصور رایج، چیزی تحت عنوان رژیم دیابتی نداریم. با این وجود، لازم است که رژیم غذایی خود را بر پایه ی مواد غذایی مغذی، کم چرب و با فیبر بالا مانند موارد زیر تنظیم کنید:
• میوه ها
• سبزیجات
• غلات کامل
متخصص تغذیه به شما توصیه خواهد کرد که به میزان کمتری محصولات حیوانی و کربوهیدرات های تصفیه شده مانند نان های سفید و شیرینی جات مصرف کنید. این برنامه ی غذایی سالم برای همه ی افراد حتی افراد غیر دیابتی نیز توصیه می شود.
لازم است که بیاموزید چگونه مقدار کربوهیدرات های موجود در غذاهای خود را بشمارید تا بتوانید بر اساس آن به میزان کافی انسولین دریافت کنید تا میزان کربوهیدرات خورده شده را به درستی متابولیزه کند.
فعالیت بدنی
همه ی افراد به فعالیت هوازی منظم نیاز دارند و افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اما برای انجام ورزش ابتدا باید با پزشک خود مشورت کنید و تایید وی را بگیرید. پس از آن فعالیت بدنی که از آن لذت می برید مثل پیاده روی، شنا و یا دوچرخه سواری را انتخاب کنید. انجام فعالیت بدنی را بخشی از برنامه ی روتین خود بسازید. هدف انجام فعالیت هوازی به مدت حداقل 30 دقیقه و در اکثر روزهای هفته است. برای کودکان هدف حداقل یک ساعت فعالیت در روز است.
به یاد داشته باشید که فعالیت بدنی قند خون را به مدت طولانی پس از ورزش کاهش می دهد. اگر فعالیت بدنی جدیدی را شروع کردید، سطح قند خونتان را بیشتر از معمول اندازه گیری کنید تا زمانیکه کاملاً بفهمید که این فعالیت بر روی سطح قند خون شما چه تاثیری دارد. ممکن است نیاز باشد که برنامه ی غذایی و یا دوز انسولین مصرفی خود را جهت جبران فعالیت بدنی افزایش یافته تان متعادل سازید. در صورتی که از پمپ انسولین استفاده می کنید، جهت جلوگیری از افت قند خونتان می توانید میزان پایه ی انسولین را به طور موقت تغییر دهید. از پزشک و یا آموزش دهنده ی دیابت خود بخواهید تا به شما نشان دهند که چگونه این کار را باید انجام دهید.
وضعیت های نگران کننده
• رانندگی. هیپوگلیسمی (افت قند خون) ممکن است در هر زمانی رخ دهد حتی در زمان رانندگی. ایده خوبی است که هر زمان که می خواهید پشت فرمان بشینید قند خون خود را چک کنید. اگر کمتر از mg/dl 70 باشد (3.9 mmol/L)، یک چیزی بخورید و سپس بعد از 15 دقیقه دوبارi قند خون خود را بگیرید تا مطمئن شوید به سطح ایمن رسیده است. پایین بودن قند خون موجب اختلال در تمرکز و مانع واکنش سریع در هنگام رانندگی می شود.
• زمان کار. در گذشته افراد مبتلا به دیابت نوع 1 به دلیل داشتن دیابت از برخی از شغل های خاص خودداری می کردند. خوشبختانه مدیریت دیابت و قوانین ضد تبعیض امروز مانع از این امر شده است.
با این حال، دیابت نوع 1 می تواند برخی مشکلات را در محیط کاری ایجاد کند. به عنوان مثال، اگر شما مشغول به کاری هستید که شامل رانندگی و یا کار با ماشین آلات سنگین است، هیپوگلیسمی می تواند خطرات جدی را برای خودتان و یا اطرافیانتان ایجاد کند.
ممکن است نیاز باشد با پزشک و کارفرمای خود صحبت کنید تا امکانات خاصی برای شما در نظر گرفته شود. به عنوان مثال شما یک وقت استراحت کوتاه داشته باشید تا بتوانید قند خون خود را اندازه گیری کنید و یا در هر زمانی دسترسی سریع به مواد غذایی و نوشیدنی داشته باشید تا بتوانید به خوبی دیابت خود را مدیریت کنید و از افت قند خون جلوگیری به عمل آورید.
• باردار شدن. به دلیل اینکه خطر عوارض بارداری در زنان مبتلا به دیابت نوع 1 بالاتر است، متخصصان توصیه می کنند که زنان باید پیش از بارداری بررسی شده و قبل از اینکه برای باردار شدن اقدام کنند A1C آنها باید کمتر از 7 درصد باشد. ممکن است نیاز باشد قبل از بارداری مصرف برخی از داروها مانند داروهای فشارخون بالا و داروهای کاهنده ی کلسترول متوقف گردد.
• افزایش سن. تا زمانیکه شما فعال هستید و توانایی های ذهنیتان طبیعی است، اهداف کنترل دیابت شما مشابه زمان جوانی تان است. اما برای کسانی که ضعیف، بیمار و یا دچار نقص های شناختی هستند، ممکن است کنترل دقیق قند خون عملی نباشد. اگر شما از یک فرد دیابتی نوع 1 مراقبت می کنید، از پزشک وی در مورد اهداف جدید دیابت سوال کنید.
درمان های تحقیقاتی
• پیوند پانکراس. با یک عمل موفقت آمیز پیوند پانکراس، شما دیگر نیازی به انسولین نخواهید داشت. اما پیوند پانکراس همیشه موفقیت آمیز نیست و این روش با خطرات جدی ای همراه است. برای جلوگیری از پس زدن عضو شما برای تمام عمر به داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی نیاز خواهید داشت. این داروها می توانند عوارض جانبی جدی به دنبال داشته باشند از جمله افزایش خطر عفونت و یا آسیب ارگان ها. به دلیل اینکه این عوارض جانبی می توانند خطرناک تر از دیابت باشند، به طور کلی پیوند پانکراس تنها برای افرادی استفاده می شود که کنترل دیابتشان بسیار دشوار است و یا کسانی که همزمان به پیوند کلیه نیز نیاز دارند.
• پیوند سلول های جزایر لانگرهانس. محققان درحال آزمایش پیوند سلول های جزایر لانگرهانس هستند، پیوندی که سلول های جدید تولید کننده ی انسولین را از پانکرانس فرد اهداکننده فراهم می کند. اگرچه این روش درگذشته با مشکلاتی همراه بوده است، اما تکنیک های جدیدتر و داروهای بهتر جهت پیشگیری از رد سلول های پانکراس شانس موفقیت این روش را در آینده بیشتر کرده است. پیوند سلول های جزایر لانگرهانس نیز به استفاده از داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی نیاز دارد. اگر این پیوند با استفاده از سلول های طبیعی جزایر لانگرهانس خود فرد انجام شود، غالبًا بدن سلول های پیوند زده شده را تخریب می کند. علاوه بر این منابع کافی سلول های جزایر لانگرهانس وجود ندارد تا بتوان از این روش درمانی به طور گسترده استفاده کرد.
محققان بر روی روشی کار می کنند تا بتوانند تعداد سلول های موجود جزایر لانگرهانس را افزایش دهند. علاوه براین به دنبال یافتن روشی جهت محافظت از سلول های جزایر لانگرهانس در مقابل سیستم ایمنی هستند. ایده های جدیدی که ممکن است به زودی در کارآزمایی های بالینی انجام شوند شامل این موارد است: داخل کپسول قرار دادن سلول های جزایر لانگرهانس فرد و یا قرار دادن این سلول ها در داخل وسیله ای که از آنها در مقابل سلول های ایمنی محافظت کند اما به اکسیژن و سایر منابع خون اجازه ی ورود دهد.
• پیوند سلول های بنیادی. در مطالعه ای در سال 2007، تعداد محدودی از افراد مبتلا به دیابت نوع 1 تازه تشخیص داده شده تحت درمان توسط پیوند سلول های بنیادی که از خون خودشان گرفته شده بود قرارگرفتند. این افراد به مدت 5 سال بعد دیگر نیازی به انسولین نداشتند. اگرچه پیوند سلول های بنیادی که شامل خاموش کردن سیستم ایمنی و سپس ساخت مجدد آن است، می تواند خطرناک باشد، اما ممکن است این تکنیک روزی یک روش درمانی اضافه تر برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 را فراهم کند.
عوارض دیابت نوع 1
با وجود تلاش های شما، گاهی اوقات مشکلات بروز می کنند. برخی از عوارض کوتاه مدت دیابت نوع 1، مانند هیپوگلیسمی نیاز به مراقبت فوری دارند:
- افت قند خون (هیپوگلیسمی). زمانی رخ می دهد که سطح قند خون شما تا زیر محدوده ی طبیعی کاهش می یابد. از پزشک خود سوال کنید که سطح پایین قند خون برای شما چیست. سطح قند خون می تواند به دلایل مختلفی افت کند از جمله: نخوردن وعده های غذایی، انجام فعالیت بدنی بیشتر از میزان معمول و تزریق مقدار بیش از حد انسولین.
علائم افت قند خون را بشناسید و اگر فکر می کنید که قند خونتان در حال افت است، قند خون خود را اندازه گیری کنید. هر زمانی که شک دارید یک تست قند خون انجام دهید. علائم و نشانه های اولیه ی افت قند خون شامل:
• تعریق
• لرزش
• گرسنگی
• سرگیجه و سبکی سر
• ضربان قلب تند یا نامنظم
• خستگی
• سردرد
• تاری دید
• تحریک پذیری
علائم و نشانه های بعدی افت قند خون، که ممکن است بعضی اوقات با علائم ناشی از مسمومیت الکل در جوانان و بزرگسالان اشتباه شود:
• سستی و بیحالی
• گیجی
• تغییرات رفتاری، گاهی اوقات به صورت چشمگیر
• هماهنگی ضعیف
• تشنج
اگر شما در طی شب افت قند خون داشته باشید، ممکن است شما با لباس خواب خیس از عرق و یا سردرد از خواب بیدار شوید. به علت اثر واکنشی طبیعی، هیپوگلیسمی شبانه ممکن است باعث شود اولین قند خونی که در صبح گرفته می شود به طورغیر معمولی بالا باشد.
اگر افت قند خون داشتید:
• 15 تا 20 گرم کربوهیدرات سریع الاثر مانند آبمیوه، قرص های گلوکز، آبنبات سفت، نوشابه ی معمولی (نه رژیمی) و یا سایر ترکیبات قندی بخورید. مواد غذایی با چربی افزوده مانند شکلات و یا بستنی، قند خون را به سرعت بالا نمی برند به دلیل اینکه چربی سرعت جذب قندها را آهسته می کند.
• قند خون خود را دوباره بعد از 15 دقیقه اندازه گیری کنید تا مطمئن شوید نرمال شده است .
• اگر هنوز پایین بود، 15 تا 20 گرم دیگر کربوهیدرات از آبمیوه، آبنبات، قرص های گلوکز و یا شکر بخورید و دوباره بعد از 15 دقیقه ی دیگر اندازه گیری کنید.
• این کار را تا زمانیکه قند خونتان نرمال شود انجام دهید.
• جهت ثابت کردن قند خونتان مخلوطی از چند ماده ی غذایی را بخورید به عنوان مثال کره ی بادام زمینی و کراکر.
اگر دستگاه تست قند خون در دسترس نیست و علائم و نشانه های هیپوگلیسمی را دارید، درمان لازم برای افت قند خون را انجام دهید و سپس در زودترین زمان ممکن قند خونتان را اندازه گیری کنید.
همیشه قندهای سریع الاثر را همراه خود داشته باشید. افت قند خون اگر درمان نشود می تواند باعث از دست رفتن هوشیاری شما شود. اگر این اتفاق بیافتد ممکن است نیاز به تزریق اورژانسی گلوکاگون باشد (هورمونی که باعث تحریک آزاد شدن گلوکز به خون می شود.) مطمئن شوید که همیشه کیت اورژانسی گلوکز را داشته باشید (در خانه، در محل کار، زمانی که بیرون هستید) و مطمئن شوید که تاریخ انقضاء آنها نگذشته باشد.
- عدم هوشیاری هیپوگلیسمی. ممکن است برخی از افراد به دلیل ایجاد شرایطی تحت عنوان عدم هوشیاری هیپو گلیسمی، توانایی خود را در درک کاهش یافتن قند خون از دست دهند. با عدم هوشیاری هیپوگلیسمی، بدن با علائمی مانند سردرد و سبکی سر به سطح قند خون پایین واکنش نشان نمی دهد. هرچه تعداد دفعات بیشتری افت قند خون را تجربه کنید، احتمال اینکه عدم هوشیاری هیپوگلیسمی در شما ایجاد شود بیشتر می شود. خبر خوب اینست که، اگر شما بتوانید برای چندین هفته از افت قند خون جلوگیری کنید، به این معناست که شما نسبت به افت قند خون آگاه تر شده اید.
- قند خون بالا (هایپرگلیسمی). قند خون شما ممکن است به دلایل متعددی ازجمله زیاد خوردن، خوردن غذاهای نامناسب، عدم دریافت مقدار کافی انسولین و یا بیماری افزایش یابد.
علائم:
• تکرر ادرار
• افزایش تشنگی
• تاری دید
• خستگی
• تحریک پذیری
• گرسنگی
• اختلال در تمرکز
اگر مشکوک به هاپیرگلیسمی هستید، قند خون خود را چک کنید. ممکن است نیاز باشد که برنامه ی غذایی و یا داروهایتان را تغییر دهید. اگر قند خونتان بالاتر از محدوده ی نرمال باشد، احتمالاً به اقدام "اصلاحی" از طریق تزریق انسولین و یا پمپ انسولین نیاز است. اصلاح در واقع دوز اضافه تر انسولین است که قند خون شما را به محدوده ی نرمال برمی گرداند. قند خون بالا به همان سرعتی که بالا می رود، پایین نمی آید. از پزشک خود سوال کنید که چه مدت باید منتظر بمانید تا قندخونتان را دوباره چک کنید. اگر از پمپ انسولین استفاده می کنید، بالا بودن تصادفی قند خون به این معناست که ممکن است نیاز باشد محل پمپ را تغییر دهید.
زمانیکه قند خونتان بالاتر از 240 mg/dL باشد، با استفاده از نوار تست ادرار، کتون ها را در ادرارتان آزمایش کنید. اگر قند خونتان بالاتر از 240 mg/dL است و یا در ادرارتان کتون مشاهده کردید، ورزش نکنید. اگر حتی مقدار بسیار کمی کتون در ادرارتان وجود دارد، مقدار زیادی مایعات بنوشید تا اجسام کتونی از بدنتان خارج شوند.
اگر با وجود دریافت دوز اصلاحی انسولین، همچنان قند خونتان بطور مداوم بالاتر از 300 mg/dl باشد، با پزشک خود تماس بگیرید و یا به دنبال مراقبت های اورژانس باشید.
- افزایش کتون ها در ادرار (کتواسیدوز دیابتی). زمانیکه سلول های شما از نظر انرژی گرسنه اند بدنتان شروع می کند به شکستن چربی ها و اسیدهای سمی تحت عنوان کتون ها را تولید می کند. کتواسیدوز دیابتی یک موقعیت اورژانسی تهدید کننده ی زندگی است.
علائم و نشانه های این موقعیت بحرانی شامل موارد زیر است:
• تهوع
• استفراغ
• درد شکم
• بوی شیرین، میوه ای تنفس
• کاهش وزن
اگر مشکوک به کتواسیدوز هستید، با استفاده از کیت تست کتون مقدار بیش از حد کتون در ادرار خود را اندازه گیری کنید. اگر مقادیر خیلی زیادی کتون در ادرارتان وجود دارد، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید و یا به دنبال مراقبت های اورژانس باشید.