روش های تشخیصی:
معمولاً در یک معاینه استاندارد پزشک یا متخصص تغذیه نمایه توده بدن (BMI) کودکتان را محاسبه می کند. BMI کودک می تواند مشخص نماید که آیا کودکتان با توجه به سن و جنس اش اضافه وزن دارد یا خیر. پزشک با استفاده از منحنی رشد بررسی می کند که وزن کودک نسبت به همسالان خود در چه وضعیتی قرار دارد. برای مثال اگر وزن کودک در صدک 80 قرار بگیرد، به این معناست که 80 درصد کودکان هم سن و سال کودکتان وزنی کمتر از وزن او دارند.
سطح بندی منحنی رشد توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (CDC) تعریف شده است و برای تشخیص کودکان چاق یا دارای اضافه وزن به کار می رود. تفسیر تقسیم بندی منحنی رشد نیز به صورت زیر است:
- در صورتی که BMI کودک بین صدک 85 تا 94 قرار بگیرد، کودک دارای اضافه وزن تلقی می شود.
- در صورتی که BMI کودک 95 یا بیشتر باشد کودک چاق تلقی می شود.
از آنجائیکه نمایه توده بدن، در فرمول خود میزان عضلات بدن یا سایز بدن را در نظر نمی گیرد، پزشک یا متخصص تغذیه علاوه بر BMI و منحنی رشد عوامل دیگری را نیز در نظر می گیرد تا تشخیص دهد که آیا وزن کودک در محدوده نرمال قرار دارد یا خیر. این عوامل می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سابقه خانوادگی چاقی و بیماری های وابسته به اضافه وزن مانند دیابت
- عادات تغذیه ای کودک
- سطح فعالیت جسمانی کودک
- ابتلاء کودک به سایر بیماری ها
آزمایش خون:
در صورتی که کودک چاق باشد ممکن است پزشک برخی از آزمایشات زیر را تجویز نماید:
- کلسترول خون
- قند خون ناشتا
- آزمایشات خونی دیگر به منظور بررسی اختلال هورمون هایی که ممکن است در وزن کودک تأثیرگذار باشند صورت می گیرند.
برخی از آزمایشات مستلزم ناشتا بودن کودک است که در این مورد باید از پزشک سؤال نمائید.
روش های درمانی:
درمان چاقی در کودکان بستگی به سن کودک و وضعیت سلامتی اش دارد. درمان معمولاً شامل تغییر برنامه غذایی کودک و فعالیت جسمانی اوست. در برخی موارد خاص ممکن است دارودرمانی یا جراحی مورد نیاز باشد.
درمان چاقی در کودکان زیر 7 سال:
در کودکان چاق زیر 7 سالی که بیماری دیگری ندارند، هدف درمان، ثابت نگه داشتن وزن و جلوگیری از افزایش وزن بیشتر است. در این صورت کودک به رشد قدی اش ادامه می دهد در صورتی که وزن اش ثابت می ماند و این روند منجر به طبیعی شدن BMI در طول زمان می شود. نگهداری وزن کودکانی که در حال رشد هستند به اندازه کاهش وزن در بزرگسالان کار سختی است.
درمان چاقی کودکان 7 ساله و بزرگتر:
در کودکان بزرگتر از 7 سال سالم و کودکان زیر 7 سالی که مبتلا به بیماری وابسته به چاقی هستند، کاهش وزن توصیه می شود. کاهش وزن باید آهسته و پیوسته و بسته به شرایط کودک به طور متوسط 0.5 کیلوگرم در هفته باشد.
شیوه نگهداری و کاهش وزن کودک یکسان است و در هر دو صورت کودک باید غذای سالم بخورد و فعالیت جسمانی اش را افزایش دهد. کمک نمودن والدین به ایجاد تغییرات، در موفقیت کودک نقش بسزایی دارد. عادات غذایی و ورزشی دو روی یک سکه اند و باید با هم دیگر در نظر گرفته شوند.
تغذیه سالم:
این والدین هستند که در تهیه غذا نقش اصلی را دارند و شرایط و موقعیت غذا خوردن را تعیین می نمایند. حتی ایجاد تغییرات کوچک می تواند منتهی به نتایج بزرگ شود.
- میوه و سبزیجات را برای خرید انتخاب کنید: غذاهای حاضری و تنقلات مانند کلوچه، بیسکوئیت و غذاهای آماده معمولاً غنی از شکر و چربی هستند. سعی کنید همیشه میان وعده هایی سالم در دسترس داشته باشید و هرگز از غذا به عنوان پاداش یا تنبیه استفاده نکنید.
- نوشیدنی های شیرین مانند آبمیوه های صنعتی را محدود نمائید: این نوشیدنیها در برابر انرژی خود، ارزش تغذیه ای کمی دارند. همچنین خوردن آنها سبب می شود کودک سیر شود و برای خوردن غذای سالم خود اشتها نداشته باشد.
- وعده های غذایی را همراه خانواده بخورید: سعی کنید در وعده های غذایی اصلی اعضای خانواده دور هم جمع شوید و از غذا خوردن کودک در مقابل تلویزیون یا کامپیوتر اجتناب نمائید چراکه باعث می شود کودک سریع تر غذا بخورد و نسبت به مقدار غذای خورده شده خود آگاهی کمتری داشته باشد.
- غذا خوردن بیرون از منزل را محدود نمائید: به خصوص در مورد فست فودها. بسیاری از انتخاب های غذایی موجود در منوها غنی از چربی و کالری می باشند.
فعالیت بدنی:
یک بخش ضروری برای کاهش وزن، به خصوص در کودکان فعالیت جسمانی است. ورزش نه تنها باعث سوختن کالری می شود بلکه باعث استحکام استخوان ها و عضلات می شود و خواب بهتری را برای کودکان فراهم می نماید و موجب هوشیاری بیشتر کودک در طول روز می شود. عادت نمودن به ورزش در کودکان باعث می شود در بزرگسالی نیز فرد علی رغم تغییرات هورمونی، رشد سریع و تأثیرات اجتماعی که اغلب باعث پرخوری می شود، از چاقی مصون بماند. در واقع کودکان فعال به احتمال زیاد در بزرگسالی نیز تناسب اندام خوبی خواهند داشت.
برای افزایش فعالیت کودکتان می توانید به موارد زیر توجه نمائید:
- کاربرد تفریحی کامپیوتر و تماشای تلویزیون را به 2 ساعت در روز محدود نمائید: یک راه مطمئن برای افزایش سطح فعالیت کودک محدود نمودن ساعات تماشای تلویزیون یا بازی با رایانه است.
- بر روی فعالیت تأکید داشته باشید نه بر روی ورزش: فعالیت جسمانی کودک نباید حتماً در قالب یک برنامه ورزشی باشد. هدف باید تحرک باشد. بازی های پر جنب و جوش مانند قائم موشک، گرگم به هوا و طناب بازی می توانند برای سوزاندن کالری و تناسب اندام بسیار مفید باشند.
- فعالیت های مورد علاقه کودکتان را بیابید: برای مثال، چنانچه کودکتان به هنر علاقه دارد به طبیعت بروید و برگ ها و سنگ های جالب جمع آوری کنید و با آنها کلاژ بسازید. در صورتی که کودکتان اهل مطالعه است تا کتابخانه محل را پیاده یا با دوچرخه طی کنید.
- خودتان فعال باشید تا کودکتان نیز فعال باشد: به دنبال فعالیت های جالب باشید تا همه اعضای خانواده بتوانند با هم انجام دهند. هرگز ورزش را مانند یک وظیفه خشک و یا جریمه جلوه ندهید.
- در فعالیت ها تنوع ایجاد نمائید: اجازه دهید کودکتان در هر روز هفته فعالیت تازه ای را تجربه نماید، شنا تمرینات رزمی، بولینگ و ... آنچه که اهمیت دارد این است که تحرک داشته باشد.
جراحی کاهش وزن:
جراحی کاهش وزن می تواند راهی امن ومؤثر در کاهش وزن نوجوانانی باشد که از راههای دیگر قادر به کاهش وزن نیستند. هر چند در هر عمل جراحی تا حدی خطر و عوارض وجود دارد. عوارض طولانی مدت جراحی کاهش وزن بر رشد و تکامل کودکان تا حد زیادی ناشناخته است.
جراحی کاهش وزن در نوجوانان معمول نیست، اما در صورتی که چاقی کودک را در خطری جدی قرار می دهد ممکن است توسط پزشک توصیه شود. در صورتی که جراحی لازم باشد، کودک حتماً باید تحت مراقبت تیمی از اعضای درمان و به خصوص متخصص غدد درون ریز قرار گیرد.
به هر حال جراحی چاقی در کودکان راهکار ساده ای نیست و تضمینی وجود ندارد که همه اضافه وزن کودک اصلاح شود و یا احتمال بازگشت وزن مرتفع گردد. همچنین این روش جای خالی الگوی غذایی سالم و برنامه ورزشی منظم را پر نمی کند.