علائم پانکراتیت بسته به نوع آن متفاوت است.

علائم پانکراتیت حاد عبارتند از:
•    درد در قسمت فوقانی شکم
•    درد شکمی که به کمر منتشر می شود.
•    درد شکمی که پس از غذا خوردن شدیدتر می شود.
•    تهوع
•    استفراغ
•    حساس بودن شکم به لمس

علائم پانکراتیت مزمن عبارتند از:
•    درد در قسمت فوقانی شکم
•    کاهش وزن بدون رژیم گرفتن
•    مدفوع چرب و بد بو (استئاتوره)

در پانکراتیت چه رخ می دهد؟
پانکراتیت زمانی رخ می دهد که آنزیم های گوارشی که در پانکراس تولید می شوند قبل از خروج از پانکراس فعال شوند و به بافت این عضو آسیب برسانند. در حالت طبیعی آنزیم های غیرفعال از مجرای پانکراس عبور می کنند تا به رودۀ کوچک برسند و در آنجا فعال می شوند و به این ترتیب به هضم غذا کمک می کنند. در پانکراتیت فعال شدن پیش از موعد آنزیم ها باعث تحریک و التهاب سلول های پانکراس می شود و علائم پانکراتیت را به وجود می آورد.

در صورتی که حمله های حاد پانکراتیت چند بار تکرار شود ممکن است آسیب هایی به پانکراس برسد که منجر به پانکراتیت مزمن شود. ممکن است جوشگاه های ایجاد شدۀ ناشی از بهبود زخم در پانکراس منجر به اختلال در عملکرد پانکراس شود. اختلال عملکرد پانکراس به نوبۀ خود می تواند سبب مشکلات هضم و دیابت شود.
 

پانکراتیت علل مختلفی دارد
دلایل متعددی برای وقوع پانکراتیت حاد و مزمن شناسایی شده است، از جمله:
•    اعتیاد به الکل
•    سنگ کیسۀ صفرا
•    جراحی در ناحیۀ شکم
•    برخی داروها
•    سیگار کشیدن
•    فیبروز کیستیک
•    آندوسکوپی رتروگراد پانکراس که در درمان سنگ کیسۀ صفرا به کار می رود.
•    سابقۀ خانوادگی پانکراتیت
•    سطح بالای کلسیم خون (هیپرکلسمی) که معمولاً ناشی از پر کاری غدۀ پاراتیروئید(هیپرپاراتیروئیدیسم) است.
•    سطح ترگلیسرید بالای خون (هیپرتری گلیسریدمی)
•    عفونت
•    جراحت و آسیب شکم
•    سرطان پانکراس

پانکراتیت می توانید عوارضی جدی در پی داشته باشد. از جمله:
•    کیست: پانکراتیت حاد می تواند منجر به تشکیل کیست های کاذب حاوی مایعات و مواد زائد در پانکراس شود. کیست های کاذب بزرگ ممکن است عوارضی مانند خونریزی و عفونت را در پی داشته باشند.

•    عفونت: پانکراتیت حاد می تواند پانکراس را مستعد باکتری و عفونت کند. عفونت های پانکراس جدی هستند و به درمان های ویژه مانند جراحی و برداشتن بافت عفونی نیاز دارند.

•     مشکلات تنفسی: پانکراتیت حاد ممکن است سبب تغییرات شیمیایی در بدن شود و به این ترتیب کارکرد ریه ها را تحت تأثیر قرار دهد و موجب کاهش شدید و خطرناک اکسیژن خون شود.

•    دیابت: آسیب سلول های تولید کنندۀ انسولین در نتیجۀ پانکراتیت مزمن ممکن است منجر به دیابت شود.

•    نارسایی کلیوی: پانکراتیت حاد ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود که در صورت ادامۀ این نارسایی ممکن است احتیاج به انجام دیالیز باشد.

•    سوء تغذیه: پانکراتیت حاد و مزمن ممکن است منجر به تولید کمتر آنزیم های گوارشی مورد نیاز برای فرآوری مواد مغذی موجود در غذا شود. این امر می تواند منجر به سوء تغذیه، اسهال و کاهش وزن شود. این در حالی است که فرد غذای معمول و همیشگی خود را دریافت می کند.

•    سرطان پانکراس: عفونت های مزمن ناشی از پانکراتیت مزمن از عوامل خطر ابتلا به سرطان پانکراس محسوب می شود.

در صورتی که درد ناحیۀ شکم در شما چنان شدید باشد که به هیچ عنوان و در هیچ وضعیتی آرام و قرار ندارید فوراً به اورژانس مراجعه نمائید. در صورتی که علائم یا نشانه های دیگری نیز در شما ظاهر شده است به پزشک خانواده یا پزشک عمومی مراجعه کنید. در صورتیکه پزشک به پانکراتیت مشکوک شود شما را به متخصص گوارش ارجاع می دهد.

از آنجا که فرصت ملاقات با پزشک کوتاه است بهتر است از پیش آمادگی های لازم را داشته باشید تا بهترین استفاده را از فرصتی که برای ملاقات با پزشک دارید ببرید.

آنچه می توانید انجام دهید
•    از شرایط لازم برای ملاقات با پزشک آگاهی داشته باشید. ممکن است لازم باشد قبل از معاینه شدن نیاز به انجام کارهای خاصی داشته باشید. مثلاً  محدودیت رژیمی خاصی داشته باشید.
•    تمام علائمی را که مشاهده می کنید بنویسید حتی علائمی را که به نظر مرتبط با بیماری نیستند.
•    اطلاعات شخصی کلیدی را بنویسید. شامل تمام تجربیات یا تغییرات یا تنش های مهمی که در زندگی داشته اید.
•    لیستی از داروهایی که مصرف می کنید تهیه کنید. شامل ویتامین ها یا مکمل ها.
•    یکی از دوستان یا اعضای خانواده را با خود به همراه ببرید. گاهی به یاد آوردن تمام اطلاعات برای خود شخص سخت است و یک همراه می تواند در به یاد آوردن اطلاعات به شما کمک کند.
•    سؤالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید یادداشت کنید.

سؤالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید
•    چه عواملی احتمال دارد مسبب بروز این علائم شده باشند؟
•    چه آزمایش هایی لازم است انجام دهم؟
•    آیا این شرایط موقتی است یا همیشگی؟
•    چگونه می توانم بین بیماری های دیگرم و این بیماری هماهنگی ایجاد کنم؟
•    آیا محدودیت خاصی دارم؟
•    آیا لازم است به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه ها چقدر است؟ آیا تحت پوشش بیمه قرار می گیرد؟
•    آیا بروشور یا کتابچه ای در این زمینه دارید یا وب سایت خاصی را برای مطالعه پیشنهاد می کنید؟
•    آیا لازم است برنامه ای برای چکاپ های دوره ای داشته باشم؟

در صورتی که سؤالی برایتان پیش آمد شک نکنید و حتماً آن را با پزشک در میان بگذارید.

چه انتظاری از پزشک داشته باشید

پزشک نیز ممکن است سؤالاتی را از شما بپرسد. برخی از سؤالاتی که پزشک ممکن است بپرسد و بهتر است فرد آمادگی ذهنی دربارۀ آن داشته باشد شامل موارد زیر است:

•    اولین علائم را در چه زمانی مشاهده نمودید؟
•    آیا این علائم دائمی است یا موقت است؟
•    شدت علائم چقدر است؟
•    آیا چیزی باعث بهبود یا تسکین علائم شما می شود؟
•    آیا چیزی باعث بدتر شدن علائم شما می شود؟
•    آیا این علائم را قبلاً نیز تجربه کرده اید؟
•    آیا قبلاً هم سابقۀ پانکراتیت داشته اید؟
•    آیا مصرف داروهایی را شروع کرده اید که پیش از شروع علائم استفاده نمی کردید؟

در صورتی که درد شکمی ادامه پیدا کرد به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که درد شکمی آن قدر شدید بود که در هیچ وضعیتی نمی توانستید بنشینید و آرام و قرار نداشتید به مراقبت های فوری نیاز دارید.

روش های تشخیصی:

آزمایش هایی که به منظور تشخیص پانکراتیت انجام می شود شامل موارد زیر است:

•    آزمایش خون به منظور بررسی سطح آنزیم های پانکراس

•    آزمایش مدفوع به منظور اندازه گیری سطح چربی که مشخص می کند که سیستم هاضمه به اندازۀ کافی مواد مغذی را جذب می کند یا نه.

•    سی تی اسکن برای بررسی سنگ کیسه صفرا و وسعت التهاب های پانکراس

•    سونوگرافی شکم برای بررسی سنگ کیسه صفرا و التهاب پانکراس

•    سونوگرافی به روش آندوسکوپی به منظور بررسی التهابات و انسدادهای مجرای پانکراس و مجرای صفراوی

•    ام آر آی برای بررسی وجود ناهنجاریهای کیسه صفرا، پانکراس و مجاری آن.

البته بسته به شرایط بیمار، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری نیز تجویز کند.

روش های درمانی:

درمان پانکراتیت معمولاً نیازمند بستری شدن است. زمانی که شرایط بیمار و التهابات پانکراس تحت کنترل بود، پزشک شروع به درمان عوامل زمینه ساز پانکراتیت را می کند.

بستری شدن در بیمارستان

در صورتیکه مشخص شد فرد مبتلا به پانکراتیت شده است، در بیمارستان بستری می شود. درمان های اولیه برای کنترل التهاب پانکراس انجام میگیرد تا حال بیمار بهتر شود.

بیمار برای چند روز هیچ چیز نمی خورد تا به پانکراس فرصت بهبود دهد. زمانی که التهاب پانکراس تحت کنترل درآمد، فرد میتواند از رژیم مایعات شفاف و غذاهای صاف شده استفاده نماید. با گذشت زمان فرد می تواند به رژیم طبیعی خود بازگردد. در صورتیکه پانکراتیت ادامه یافت و بیمار باز هم پس از غذا خوردن درد داشت، پزشک استفاده از لوله های خورانش را تجویز می کند تا از درد جلوگیری کند.

مدت بستری شدن فرد در بیمارستان بستگی به شرایط او دارد. برخی افراد زودتر بهبود می یابند و برخی دیگر دچار عوارضی می شوند که نیاز به بستری بودن بیشتری دارد.

درمان عوامل زمینه ساز

وقتی پانکراتیت تحت کنترل در آمد، تیم پزشکی، درمان عامل زمینه ساز را شروع می کنند. نوع درمان بستگی به علت پانکراتیت دارد. مثال هایی از درمان در زیر آمده است:

•    رفع انسداد از مجاری صفراوی: در صورتیکه علت پانکراتیت انسداد یا باریک شدن مجرای صفراوی باشد، عملیاتی به منظور رفع این انسداد انجام می شود. در این روش که نوعی روش آندوسکوپیک است، از یک لولۀ طویل مجهز به دوربین به منظور بررسی مجاری پانکراس و کیسه صفرا استفاده می شود. این لوله از طریق حلق بیمار وارد بدن او می شود و دوربین تعبیه شده در سرِ لوله تصاویر را به مانیتور می فرستد.

•    جراحی کیسه صفرا: در صورتیکه سنگ کیسه صفرا علت اصلی پانکراتیت باشد، پزشک جراحی را به منظور برداشتن کیسه صفرا(کوله سیستکتومی) پیشنهاد  می کند.

•    جراحی پانکراس: ممکن است تخلیۀ مایعات از پانکراس یا برداشتن بافت بیمار آن از طریق جراحی مورد نیاز باشد.

•    درمان اعتیاد به الکل: اعتیاد به الکل در طول سالها می تواند منجر به پانکراتیت شود. در صورتی که علت پانکراتیت، اعتیاد به الکل باشد پزشک ترک آن را به بیمار تجویز می کند.

تغییرات رژیم غذایی

پزشک ممکن است بیمار را به یک رژیم شناس ارجاع دهد تا برای تنظیم یک برنامۀ غذایی کم چرب و مغذی او را راهنمایی کند.

•    پانکراتیت منجر به درد شدید می شود. بنابراین در بیمارستان داروهایی تجویز می شود که به بهبود درد کمک کند.

•    مایعات داخل وریدی: در صورتی که فرد برای بهبود پانکراتیت از خوردن غذا و مایعات منع شود ممکن است دچار کم آبی شود. به همین دلیل در بیمارستان به او مایعات از طریق سرم وریدی تزریق خواهد شد.

•    آنزیم های کمک کننده به بهبود هضم: مکمل های آنزیمی پانکراس می توانند به بدن در تجزیۀ غذاها کمک کنند. آنزیم های پانکراس به صورت کپسول در هر وعدۀ غذایی مورد استفاده قرار می گیرند.

پس از آنکه بیمار از بیمارستان به خانه مراجعت کرد می تواند اقدامات زیر را جهت ادامۀ بهبود پانکراس در منزل انجام دهد:

•    ترک مصرف الکل: در صورتی که خودتان نمی توانید مصرف الکل را ترک نمائید از پزشکتان بخواهید تا شما را در این زمینه راهنمایی کند.

•    ترک مصرف سیگار: مصرف سیگار را ترک کنید و اگر تاکنون عادت به مصرف آن نداشته اید، هرگز مصرف آن را شروع نکنید. در صورتی که به تنهایی قادر به ترک سیگار نمی باشید، از پزشکتان کمک بگیرید. دارو درمانی و مشاوره می تواند به ترک آن کمک کند.

•    رژیم کم چرب داشته باشید: رژیمی را انتخاب کنید که چربی کمی داشته باشد و غنی از میوه ها و سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی باشد.

•    مایعات بیشتری بنوشید: پانکراتیت می تواند منجر به کم آبی بدن شود. بنابراین مایعات بیشتری در طول روز بنوشید. سعی کنید همیشه یک بطری آب به همراه خود داشته باشید.

درمان های جایگزین:

طب مکمل نمی تواند پانکراتیت را درمان کند اما برخی از درمان های مکمل می تواند به بیمار برای سازگاری بیشتر با درد ناشی از پانکراتیت کمک کند. افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن معمولاً دردهای مداومی را تجربه می کنند که با داروهای مسکن نیز به راحتی بهبود نمی یابد. طب مکمل در کنار درمان های پزشکی می تواند به بهبود درد بیمار کمک کند.

نمونه هایی از طب مکمل که ممکن در این مورد کمک کننده باشد شامل موارد زیر است:
•    تمرکز و مراقبه  (مدیتیشن)
•      تمرینات ریلکس کننده
•    یوگا