روش های تشخیصی:
قبل از انجام هر نوع تست و آزمایشی باید بدانید که نیاز به یکسری تعهدات و الزامات وجود دارد. پزشک شما باید عادات روابط جنسی را بداند و ممکن است توصیه های مبنی بر تغییر برخی از آن عادات برای شما داشته باشد . ممکن است تست ها و دوره "آزمون و خطا"برای مدت چندین ماه به طول بیانجامد. در یک سوم از زوج های نابارور علت مشخصی یافت نمی شود (ناباروری ناشناخته).
ارزیابی و سنجش ناباروری پروسه هزینه بری است و در برخی موارد شامل مراحل سخت و دشواری نیز می شود، و گاهی اوقات نیز هزینه صرف شده توسط بیمه پرداخت نمی گردد. نهایتاً نیز ضمانتی وجود ندارد که بعد از تمامی تست ها و مشاوره ها، حاملگی صورت گیرد.
تست های مخصوص مردان
باروری در مردان مستلزم تولید اسپرم سالم توسطه بیضه ها است. آزمون های باروری عبارتند از:
• آنالیز مایع منی.
• آزمایشات هورمونی: به منظور تعیین سطوح خونی تستوسترون و سایر هورمون های مردانه انجام می شود.
• نمونه برداری از بیضه: به منظور شناسایی اختلالاتی که منجر به ناباروری می شوند استفاده شده و منجر به بازیابی اسپرم برای استفاده در تکنیک های کمک باروری مانند IVF می شود.
• تصویربرداری: در برخش شرایط خاص ممکن است MRI مغز، اسکن تراکم مواد معدنی استخوان و سونوگرافی بیضه ها انجام شود.
• تست های ژنتیکی: تست های ژنتیکی به منظور تعیین هر نوع نارسایی ژنتیکی احتمالی انجام می شوند.
• سایر تست های مخصوص: در موارد نادر تست هایی به منظور بررسی کیفیت اسپرم انجام می شود. به عنوان مثال بررسی نمونه منی از نظر وجود اختلالات DNA.
تست های مخصوص زنان
برای باروری یک زن لازم است که تخمدان ها به طور منظم تخمک های سالم را آزاد کرده و بایستی دستگاه تناسلی وی اجازه حرکت اسپرم و تخمک ها را از لوله های فالوپ بدهد تا تخمک توسط اسپرم بارور شود. بنابراین ارگان های تولید مثلی یک زن باید سالم بوده و عملکرد های خود را داشته باشند. بعد از اینکه پزشک شما سوالات خود در رابطه با تاریخچه پزشکی، سیکل قاعدگی و عادات روابط جنسی را تکمیل کرد، نوبت به انجام آزمایشات جسمی می رسد که شامل تست هایی می باشد. آزمون های باروری عبارتند از:
• تست های تخمک گذاری: آزمایش خون برای اندازه گیری سطوح هورمون ها انجام می شود تا مشخص شود که آیا شما تخمک گذاری دارید.
• رادیوگرافی از رحم و لوله های رحمی: از طریق این تست وضعیت رحم و لوله های فالوپ ارزیابی می شود. ماده حاجب به درون رحم تزریق می شود و از طریق اشعه X پیشروی این ماده در رحم و لوله های فالوپ ارزیابی می شود. مسدود بودن یا دیگر مشکلات مرتبط از این طریق تشخیص داده می شوند و ممکن است از طریق جراحی تصحیح شوند.
• لاپاراسکوپی: این فرایند تحت بیهوشی کامل و از طریق وارد کردن وسیله ای به درون حفره شکمی و رحمی صورت می گیرد و بدین شکل لوله های فالوپ، تخمدان ها و رحم ارزیابی می شوند. برش کوچکی به اندازه 8 تا 10 میلی متر در زیر ناف ایجاد می کنند و سوزنی به درون حفره شکمی وارد می کنند. معمولاً مقداری از گاز دی اکسیدکربن به درون حفره شکمی تزریق می شود تا فضایی را برای داخل کردن لاپاراسکوپ آماده کنند. لاپاراسکوپ تلسکوپی با لنز تهیه شده از فیبرهای شیشه ای حاوی نور است که روشنایی ایجاد می کنند. معمول ترین عارضه ایجاد شده از طریق لاپاراسکوپی، آندومتریوز و ایجاد جای زخم می باشند. از این طریق پزشکتان قادر خواهد بود بی نظمی ها و یا انسداد موجود در لوله های فالوپ و رحم را تشخیص دهد. لاپاراسکوپی را به صورت سرپایی انجام می دهند و نیاز به بستری شدن نمی باشد.
• آزمایش هورمونی: آزمایشات هورمونی به منظور چک کردن سطوح هورمن های تخمدان، هورمون های تیروئیدی و نیز هورمون های غده هیپیوفیزی صورت می گیرند.
• تست های مربوط به تخمدان: معمولاً این تست ها به منظور تعیین میزان کارایی تخمک رها شده بعد از تخمک گذاری انجام می شوند. معمولاً انجام این تست ها در اوایل سیکل دوران عادت ماهانه شروع می شود.
• تست های ژنتیکی: تست های ژنتیکی به منظور تعیین هر نوع نارسایی ژنتیکی احتمالی انجام می شوند.
• سونوگرافی لگن: این تست نیز در جهت تعیین بیماری های مربوط به لوله های فالوپ و رحم انجام می گیرد.
لازم به ذکر است که نیازی به انجام همه تست های ذکر شده در قبل از تشخیص علت ناباروری نیست. تست انتخابی و ترتیب آنها بستگی به توافق ایجاد شده در جلسات ویزیت بین شما و پزشکتان دارد.
روش های درمانی:
درمان ناباروری بستگی به علت ناباروری، مدت زمان نابارور بودن، سن والدین و بسیاری ترجیحات شخصی دارد. برخی علت های ناباروری قابل درمان نیستند. به هرجهت امکان باردار شدن یک خانم از طریق تکنولوژی و فرایندهای مرتبط به تولیدمثل وجود دارد.
درمان برای زوج ها
روش زیر برای زن یا مرد و یا هر دوی آنها استفاده می شوند:
• تعداد آمیزش های خود را افزایش دهند. داشتن 2 تا 3 بار آمیزش جنسی احتمال باروری را افزایش می دهد. به هر جهت تعداد انزال های بیشتر می تواند از تعداد اسپرم ها نیز بکاهد. اسپرم در دستگاه تناسلی زنان تا 72 ساعت مقاومت می کند و یک تخمک نیز می تواند تا 24 ساعت بعد از تخمک گذاری بارور باقی بماند.
درمان های مربوط به زنان
• تلقیح داخل رحمی (IUI):
در این روش اسپرم سالم در حدود زمانی که یک یا تعداد بیشتری تخمل از تخمدان رها می شود، مستقیماً در رحم قرار می گیرد.
• جراحی:
برحسب علت، جراحی نیز می تواند یکی از راه های درمان ناباروری باشد. مسدود شدن لوله های فالوپ و یا دیگر مشکلات مربوط به لوله های فالوپ را می توان از طریق جراحی اصلاح نمود. از طریق تکنیک های لاپارسکوپی می توان عمل های بسیار ظریف و حساسی را در لوله های فالوپ انجام داد.
درمان های مربوط به مردان
شامل گزینه هایی به منظور درمان کلی مشکلات جنسی یا فقدان اسپرم سالم است:
• تغییر عوامل مرتبط با سبک زندگی:
بهبود سبک زندگی و عوامل رفتاری می توانند شانس باروری را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از: قطع مصرف برخی داروها، کاهش یا حذف مواد مضر، بهبود دفعات و زمان رابطه زناشویی، ورزش منظم و بهبود سایر عواملی که ممکن است سبب کاهش باروری شده باشند.
• جراحی:
در برخی موارد قادر به بازگرداندن باروری است. در برخی موارد نیز جراحی واریکوسل شانس باروری را افزایش می دهد.
تکنولوژی تولید مثل کمکی (ART)
ART انقلابی در درمان ناباروری است. در ایالات متحده سالانه هزاران کودک در نتیجه ART به دنیا می آیند. پیشرفتهای پزشکی بسیاری از زوج ها را قادر به داشتن کودک بیولوژیک خودشان کرده است. تیم ART که کمک به بچه دار شدن زوج های نابارور می کنند عبارتند از: پزشک، روانشناس، متخصص جنین شناسی، تکنیسین آزمایشگاه و پرستار.
IVF یا باروری خارج از رحم یکی از موثرین اشکال ART می باشد. در این فرایند تخمک بالغ را از طرف خانم برداشته و آن را با اسپرم مرد در ظرفی در آزمایشگاه بارور می کنند و جنین حاصله را 3 تا 5 روز بعد از بارور شدن در رحم مادر جایگذاری می کنند. زمانیکه هر دو لوله فالوپ مسدود شده باشند، IVF پیشنهاد می شود. این درمان در بسیاری از شرایط دیگر نیز استفاده می شود من جمله آندومتریوز، ناباروری ناشناخته، ناباروی به علت فاکتورهایی از طرف مرد و نارسایی های تخمک گذاری. IVF احتمال چند قلو زایی را افزایش می دهد چراکه معمولاً چندین تخم بارور شده در بافت رحم جایگذاری می شوند. همچنین در IVF نیاز به تست های مکرر خون و تزریق روزانه هورمون ها می باشد.
عوارض درمان
عوارض خاصی با درمان ناباروری به وجود می آیند. این عوارض عبارتند از:
• حاملگی چند قلویی: بیشترین و معمول ترین عارضه در درمان با ART حاملگی چند قلویی است. کمیت جنین های نگهداشته شده و بالغ شدن آنها و نهایتاً متولد شدن آنها، تصمیمی است که توسط زوج ها گرفته می شود. چنانچه چندین جنین در طی لقاح به وجود آمده باشند، برداشت یک یا چند تا از آنها امکان پذیر است (کاهش بارداری چندقلویی )؛ بدین شکل احتمال بقا برای جنین های باقی مانده افزایش می یابد.
• سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): در صورت تحریک بیش از حد، تخمدان ها بزرگ می شوند و منجر به درد و نفخ می گردند. معمولاً علائم خفیف و متوسط این سندرم نیاز یه درمان ندارند و از بین می روند اگرچه بارداری میتواند بهبودی این علائم را به تاخیر بیاندازد. ندرتاً تجمع آب در حفره شکمی و قفسه سینه باعث تورم شکمی و تنگی نفس می شود. این تجمع آب می تواند حجم خونی را کاهش داده و فشارخون کاهش یابد. موارد شدید این سندرم نیاز به درمان فوری و اورژانسی دارند . زنان جوان و کسانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند نسبت به بقیه در معرض بالاتر خطرسندرم OHSS هستند.
• خونریزی یا عفونت: همچون هر فرایند تهاجمی دیگری، در درمان های ناباروری وتکنولوژی های مربوط به آن نیز خطر خونریزی و ناباروری وجود دارد.
• وزن کم هنگام تولد: بالاترین درصد خطر وزن کم هنگام تولد به حاملگی های چند قلویی مربوط می شود. در تولد تک نوزادی نیز بالاترین خطر وزن کم تولد به درمان از طریق ART مربوط می شود.
• نارسایی های مادرزادی: امکان ارتباط بین نارسایی های مادرزادی با ART وجود دارد. به تحقیقات بیشتری برای تایید این ارتباط نیاز می باشد. اگر تصمیم به دنبال کردن این درمان دارید، این فاکتور را نیز بسنجید. تاکنون ART موفق ترین درمان افزایش باروری بوده است.