تمامی افراد مبتلا به عفونت مجاری ادراری علایم و نشانه های قابل تشخیصی ندارند، اما اکثر مبتلایان برخی از علایم را دارا می باشند. علایم و نشانه های عفونت مجاری ادراری به سرعت ایجاد شده و شامل موارد ذیل می باشند:

• نیاز شدید به دفع ادرار
• احساس سوزش در حین ادرار کردن
• تکرر ادرار و کم بودن میزان ادرار
• وجود خون در ادرار، بوی بد و تیرگی ادرار
• وجود باکتری در ادرار

انواع عفونت مجاری ادراری

هر نوع از عفونت های مجاری ادراری بسته به این که کدام بخش از مجاری ادراری دچار عفونت گشته، علایم و نشانه های خاص خود را دارا می باشد:

سیستم ادراری شامل کلیه ها، حالب ها، مثانه و پیشابراه می باشد که نقش تمامی این ارگانها دفع مواد زائد از بدن می باشد. زمانی که باکتری از طریق پیشابراه وارد مجاری ادراری می گردد، عفونت مجاری ادراری حادث می شود و شروع به تکثیر در مثانه می کند. اگرچه سیستم ادراری باید از بدن در برابر مهاجمین میکروبی محافظت کند، اما گاهی اوقات قادر به محافظت از بدن نیست. در این صورت ممکن است باکتری ها در سرتاسر مجاری ادراری تکثیر یابند. رایج ترین انواع عفونت مجاری ادراری عمدتاً در زنان اتقاق می افتد و مثانه و پیشابراه را در برمی گیرد.

• عفونت مثانه: این عفونت معمولا توسط باکتری اشریشیاکلی ایجاد می گردد که این نوع از باکتری عموما در مجرای گوارشی می باشد. رابطه جنسی نیز ممکن است سبب عفونت مثانه گردد. همچنین زنان به دلیل آناتومی بدنشان، بخصوص به دلیل نزدیکی پیشابراه به سوراخ مقعد و نیز فاصله کوتاه دهانه پیشابراه با مثانه، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت مثانه می باشند.

• عفونت پیشابراه: معمولاً زمانی رخ می دهد که باکتری معدی - روده ای از مقعد به سمت پیشابراه حرکت می کند. بعلاوه بدلیل نزدیکی پیشابراه به واژن در زنان، احتمال عفونت هایی مانند سفلیس و سوزاک و در نتیجه التهاب پیشابراه ناشی از این عفونت ها بیشتر می باشد.

عود عفونت مجاری ادراری

سیستم ایمنی در زنان نقش مهمی در بازگشت عفونت مجاری ادراری دارد. در زنان به دلیل فقدان فاکتورهای حفاظتی، باکتری ها آسان تر به سلول های مجاری ادراری متصل می شوند. تحقیقات بیشتری نیاز است تا مشخص شود چه فاکتورهایی دقیقاً بر عفونت مجاری ادراری موثر است و چگونه این فاکتورها در عفونت های مجاری ادراری مکرر در زنان اثرگذار هستند.

به نظر می رسد برخی از افراد بیش از سایرین در معرض عفونت مجاری ادراری قرار دارند؛ فاکتورهای خطر به قرار ذیل می باشند:

• جنسیت: نیمی از تمامی زنان در برخی از دوره های زندگی به عفونت مجاری ادراری مبتلا می گردند؛ و بسیاری بیش از یکبار در طول زندگی، این عفونت را تجربه می کنند. دلیل اصلی این امر، آناتومی خاص بدن زنان می باشد. زنان پیشابراه کوتاهتری دارند، بنابراین باکتری برای رسیدن به مثانه مسیر کوتاهتری را می پیماید.

• فعال بودن به لحاظ جنسی: زنانی که به لحاظ جنسی فعال هستند، برای ابتلا به عفونت مجاری ادراری مستعدتر می باشند. ممکن است رابطه جنسی سبب خراش پیشابراه گردد، و در نتیجه میکروبها راحت تر از پیشابراه به مثانه منتقل شوند.

• استفاده از انواع خاصی از روش های پیشگیری از بارداری: زنانی که از دیافراگم برای جلوگیری از بارداری استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

• افزایش سن: بعد از یائسگی، به علت کاهش هورمون استروژن، بافت واژن، پیشابراه و مثانه، نازکتر و شکننده تر می گردد؛ بنابراین احتمال عفونت مجاری ادراری بیشتر می باشد.

• سنگ های کلیه و یا انسداد دیگر مجاری.

• برخی بیماری ها: دیابت و دیگر بیماری های مزمنی که سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می دهند.

زمانی که عفونت مجاری ادراری به موقع و بطور مناسب درمان شود بندرت سبب عوارض جدی می گردد. اما چنانچه درمان قطع گردد، عفونت مجاری ادراری عوارض جدی تری را در پی خواهد داشت.

چنانچه عفونت های مجاری ادراری درمان نشوند، عفونت کلیوی حاد یا مزمن را درپی دارند؛ که ممکن است سبب آسیب دائمی به کلیه ها گردد. کودکان کم سن و سال و افراد سالخورده چنانچه به عفونت ادراری مبتلا شوند، از آنجایی که ممکن است علایم بیماری با شرایط دیگر اشتباه گرفته شوند، بیشتر در معرض آسیب به کلیه قرار دارند. همچنین زنان باردار مبتلا به عفونت مجاری ادراری بیشتر در معرض خطر داشتن نوزاد کم وزن یا نارس هستند.

احتمال بروز عفونت درزنانی که سه بار یا بیشتر عفونت مجاری ادراری را در زندگی تجربه می کنند، بیشتر است.

اغلب عفونت های مجاری ادراری توسط پزشک خانوادگی شما یا پزشک عمومی قابل درمان می باشند. با این وجود چنانچه عفونت چندین بار تکرار شود یا عفونت مزمن کلیوی حادث شود، برای ارزیابی بیشتر، احتمالا به پزشک متخصص اورولوژیست یا نفرولوژیست ارجاع داده خواهید شد تا علت عفونت ها تعیین گردد.

آنچه شما می توانید انجام دهید

• قبل از ملاقات لیستی از تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین هایی که دریافت نموده اید و هر نوع حساسیتی که دارید تهیه نمایید. این اطلاعات به پزشکتان کمک می کند تا بهترین شیوه درمانی را انتخاب نماید.
• سوالاتی را که می خواهید از پزشکتان بپرسید، یادداشت نمایید. 

سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید

• نیاز به انجام چه نوع آزمایش هایی دارم؟
• چه کارهایی برای پیشگیری از عفونت مجاری ادراری می توانم انجام دهم؟
• چه نشانه ها و علایمی را باید جدی بگیرم؟
• میانگین نتایج تست ادرار باید چگونه باشد؟
• آیا نیاز به دریافت دارو دارم؟
• آیا دستور خاصی برای مصرف دارو وجود دارد؟
• در صورت ابتلا به عفونت های مجاری ادراری، چه اقداماتی می توانم انجام دهم؟

علاوه بر سوالاتی که از قبل آماده می کنید، هر سوال و ابهامی که در طول جلسه ملاقات برایتان پیش می آید، از پزشکتان بپرسید.

چنانچه هریک از علایم عفونت مجاری ادراری را مشاهده کردید، بلافاصله باید به پزشک معالج مراجعه نمایید.

روش های تشخیصی:

چنانچه پزشکتان به عفونت مجاری ادراری مشکوک باشد، احتمالاً از شما می خواهد، برای بررسی وجود باکتری، سلول های خونی و یا آلودگی در ادرار، آزمایش ادرار دهید. به منظور جلوگیری از آلودگی نمونه ادرار، باید قبل از ادرار، آلت تناسلی خود را با مواد ضدعفونی کننده، تمییز نمایید و ابتدای ادرار خود را بیرون ریخته و سپس نمونه را جمع آوری نمایید.

در بررسی آزمایشگاهی ادرار، گاهی اوقات برای تعیین عفونت ادراری، نمونه ادرار کشت داده می شود. اگرچه هیچ تست ساده ای محل دقیق عفونت مجاری ادراری را نشان نمی دهد، ولی وجود تب یا درد در ناحیه پهلوها، معمولا نشان دهنده عفونت احتمالی در کلیه ها می باشد.

چنانچه علایم عفونت ادراری را دارید و از سلامت عمومی خوبی برخوردار هستید، استفاده از آنتی بیوتیک ها اولین گزینه درمانی خواهد بود. این که چه نوع آنتی بیوتیکی و چه مدت باید مصرف کنید، بستگی به شرایط عمومی شما و نوع باکتری موجود در نمونه ادراری تان دارد.

عفونت ساده

داروهای رایجی که در درمان عفونت های ساده مجاری ادراری توصیه می گردند، شامل موارد ذیل می باشند:

• آموکسی سیلین (Amoxil, Trimox)
• نیتروفورنشن (Furadantin, Macrodantin)
• سیپرفلوکسین (Cipro)
• لووفلوکسین (Levaquin)
• Sulfamethoxazole-trimethoprim (Bactrim)

معمولاً چند روز بعد از شروع درمان، نشانه های بیماری برطرف می شوند، اما ممکن است شما نیاز داشته باشید چند هفته یا بیشتراز آنتی بیوتیک ها استفاده نمایید. بعد از اتمام دوره آنتی بیوتیک، توصیه می شود پزشکتان از برطرف شدن کامل عفونت اطمینان حاصل کند.

چنانچه عفونت مجاری ادراری ساده بوده و شما نیز از سلامت خوبی برخوردار باشید، پزشک دوره درمان کوتاهتری، بعنوان مثال 3 روز را توصیه می کند. اما این که آیا این دوره درمانی کوتاه برای برطرف شدن عفونت تان کافی است یا نه، بستگی به علایم خاص و سابقه پزشکی تان دارد.

همچنین ممکن است پزشک به منظور کاهش سوزش هنگام ادرار کردن داروهای ضد درد را برای بی حس کردن مثانه و پیشابراه تجویز نماید. یکی از عوارض جانبی این داروها، تغییر رنگ ادرار به رنگ نارنجی یا آبی می باشد.

عفونت هایی که برگشت می کنند

چنانچه عفونت های مجاری ادراری عود کند، پزشک دوره های درمان طولانی تری با آنتی بیوتیک را توصیه می کند، و یا برنامه ای خود درمانی در دوره های کوتاه درمان با آنتی بیوتیک همزمان با شروع علایم را پیشنهاد می کند. امروزه تست های خانگی ادرار در دسترس می باشند که بسیار حساس بوده و برای تشخیص بازگشت مجدد عفونت ها، مفید هستند.

در مورد عفونت های مربوط به رابطه جنسی، ممکن است پزشک مصرف آنتی بیوتیک خاصی را بعد از مقاربت، توصیه نماید.

چنانچه شما یائسه شده اید، ممکن است پزشک استروژن درمانی واژینال را توصیه کند تا شانس بازگشت عفونت مجاری ادراری به حداقل برسد.

عفونت های شدید

در موارد عفونت های شدید ادراری، بستری شدن و تزریق وریدی آنتی بیوتیک ها ضروری می باشد.

• آموکسی سیلین (Amoxicillin)‎
• اسید نالیدیکسیک (Nalidixic Acid)‎
• نیتروفورانتوئین (Nitrofurantoin)‎
• اوفلوکساسین (سیستمیک) (Ofloxacin (Systemic))‎
• پیپراسیلین (Piperacillin)‎
• جمی فلوکساسین (Gemifloxacin)‎
• لووفلوکساسین (سیستمیک) (Levofloxacin (Systemic))‎

گاهی عفونت های مجاری ادراری، دردناک می باشند که با رعایت نکات ذیل می توانید تا برطرف شدن عفونت، این درد و رنج را کمتر نمایید:

• میزان زیادی آب بنوشید: این کار به رقیق شدن ادرار و خروج باکتری ها کمک می کند. تا برطرف شدن کامل عفونت، از نوشیدن قهوه، الکل و نوشیدنی های بدون الکل شامل آب مرکبات و کافئین اجتناب نمایید. این نوشیدنی ها سبب سوزش مثانه شده و همچنین مدر بوده و سبب تکرر ادرار می شوند.

• به منظور کاهش فشار و درد مثانه، از حوله گرمی بر روی شکم استفاده نمایید.

برخی از توصیه های غذایی که در پیشگیری و تخفیف عفونت های ادراری موثرند به شرح زیر می باشند:

• مصرف مقادیر زیادی مایعات از جمله آب و چای در طی روز به کاهش خطر ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری کمک شایانی می نماید. توصیه می شود روزانه 8-6 لیوان آب نوشیده شود.

• از مصرف آبمیوه های شیرین و دیگر نوشیدنی های شیرین اجتناب کنید. همچنین مصرف غذاهای تصفیه شده مانند نان سفید، ماکارونی و انواع شیرینی جات و خوراکی های حاوی شکر را محدود نمایید.

• قره قاط یا زغال اخته حاوی موادی هستند که از اتصال باکتری ها به مثانه ممانعت به عمل می آورند. نوشیدن منظم آب قره قاط غیرشیرین (یعنی شیرینی و شکر به آن اضافه نشده باشد) به کاهش خطر عفونت های دستگاه ادراری کمک می نماید.

• سعی کنید از مصرف غذاهایی که استعداد آلرژی زایی در شما را دارند اجتناب نمایید. مواردی نظیر: محصولات لبنی، گلوتن موجود در گندم، ذرت و افزودنی ها و نگهدارنده هایی که به برخی محصولات غذایی آماده اضافه می شوند ممکن است برای برخی افراد خاصیت آلرژی زایی داشته باشند. ممکن است پزشک معالجتان مایل باشد تا استعداد شما در ابتلا به حساسیت و آلرژی غذایی را بسنجد. اگر مستعد ابتلا به عفونت های ادراری هستید ممکن است مصرف آب قره قات و قره قات در پیشگیری از ابتلا به این عارضه به شما کمک نماید.

• میوه و سبزیجات که سرشار از آنتی اکسیدانها می باشند را مصرف فرمایید.(از جمله میوه هایی مثل زغال اخته یا قره قات و گیلاس و سبزیجاتی مثل کدو حلوایی و گوجه فرنگی و فلفل دلمه)

• غذاهای پرفیبر بیشتری را مصرف فرمایید از جمله حبوبات و جو و سبزیجات ریشه ای مثل سیب زمینی و دانه پسیلیوم.

• اقلام پرچرب را محدود کنید و مصرف گوشت قرمز پرچرب را محدود کنید و به جای آن از گوشت های لخم عاری از چربی و ماهی و سویا و سینه مرغ بدون چربی و حبوبات به عنوان منبع پروتئین استفاده نمایید

• چربی حیوانی را مصرف نکنید و روغن های سالم گیاهی و همچنین روغن زیتون را جایگزین چربی های اشباع حیوانی و کره نمایید.

• مصرف دخانیات و قهوه را محدود فرمایید.

• حداقل روزی 30 دقیقه فعالیت بدنی یا پیاده روی را برای 5 روز در هفته رعایت فرمایید.

• چربی ترانس از هیدروژنه یا جامد کردن روغن های گیاهی تولید می شود. چربی های ترانس در روغن نباتی جامد، روغن های مخصوص شیرینی پزی و انواع شیرینی جات و کیک و کلوچه هایی که با روغن هیدروژنه تهیه می شوند وجود دارد لذا از مصرف اقلام غذایی مذکور پرهیز نمایید.

رعایت نکات زیر احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را در شما کاهش می دهد:

• میزان زیادی مایعات بخصوص آب بنوشید: آب قره قاط دارای ویژگی ضد عفونت می باشد؛ با این وجود ، افرادی که از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین استفاده می کنند، نباید این آبمیوه را بنوشند. تداخل دارویی وارفارین با قره قاط می تواند سبب خونریزی گردد.

• بعد از ادرار و مدفوع کردن، شستشو از جلو به عقب، کمک می کند تا از حرکت باکتری ها از مقعد به واژن و پیشابراه جلوگیری شود.

• بلافاصله بعد از مقاربت، مثانه خود را تخلیه نمایید؛ همچنین نوشیدن یک لیوان پر از آب به خروج باکتری ها کمک می کند.

• از محصولات زنانه ای که بطور بالقوه می توانند سبب عفونت گردند، اجتناب نمایید: استفاده از اسپری های دئودرانت و دیگر محصولات زنانه مانند پودرها، ممکن است سبب عفونت گردند.