روش های تشخیصی:
به طورکلی ADHD در کودکان قابل تشخیص نیست مگر اینکه علائم آن در اوایل زندگی مشخص و کودک در خانه و مدرسه با مشکلات مداوم روبرو باشد.
برای تشخیص ADHD آزمایش خاصی وجود ندارد ولی روشهای تشخیص آن شامل:
- معاینه پزشکی و رد کردن علل احتمالی دیگر
- جمع آوری اطلاعاتی مانند مسائل پزشکی، تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی و سوابق تحصیلی
- مصاحبه با افراد خانواده یا معلم و نیز کسانی که با کودک به خوبی آشنا هستند
- تشخیص درجه بیماری جهت جمع آوری و ارزیابی اطلاعات کودک
معیارهای تشخیص ADHD:
برای تشخیص ADHD، کودک با معیارهای تشخیصی و آماری اختلالات روانی که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا اعلام شده است ارزیابی می شود. هر کودک باید حداقل 6 علامت یا بیشتر از یک یا هر دو گروه زیر را داشته باشد.
بی دقتی
- اغلب به جزئیات بی توجه است و در تکالیف مدرسه و فعالیتهای دیگر بی دقت است
- عدم توجه در بازی ها و فعالیتهای مشکل
- از دستورات پیروی نکرده و تکالیف مدرسه را به پایان نمی رساند
- در سازماندهی فعالیتها و وظایف مشکل دارد
- تمایلی به شرکت در فعالیتهای ذهنی و انجام تکالیف مدرسه ندارد
- وسایل مورد نیاز خود مانند اسباب بازی، کتاب، مداد و ... را گم می کند
- اغلب پریشان است
- فعالیتهای روزانه را فراموش می کند
بیش فعالی و حرکات ناگهانی
- اغلب بی آرامی می کند و روی صندلی پیچ و تاپ می خورد
- اغلب صندلی خود را در کلاس یا موقعیتهای دیگر ترک می کند
- در شرایط نامناسب ناآرام است
- اغلب با سرو صدای زیاد بازی می کند
- پرحرف است
- قبل از اتمام سوال سریع پاسخ می دهد
- در رعایت نوبت مشکل دارد
- در صحبت ها و فعالیتهای دیگران وقفه ایجاد می کند
علاوه بر داشتن حداقل 6 نشانه، کودک مبتلا به ADHD دارای علائم زیر نیز می باشد:
- رفتارهای عادی همسالان خود را نشان نمی دهد
- حداقل به مدت شش ماه این علائم در کودک وجود دارد
- مدرسه، خانه و روابط دوستانه تحت تاثیر علائم بیماری قرار می گیرند
معمولاً در کودکان مبتلا به ADHD تشخیص های خاص زیر نیز قابل رویت است:
- بی توجهی بارز: این کودکان با اینکه 6 علائم اصلی را دارند ولی مدتها بی سرو صدا می نشینند و به دیگران توجهی ندارند.
- بیش فعالی غیرارادی بارز: کودک حداقل شش مورد از علائم و نشانه های بیش فعالی را داراست که این ممکن است به عنوان یک مشکل عاطفی یا انضباطی باشد.
- نوع ترکیبی ADHD: کودک شش مورد یا حتی بیشتر از علائم و نشانه های دو لیست بالا را داراست.
وضعیت مشابه ADHD:
برخی از شرایط و درمان های پزشکی وجود دارند که علائمی مشابه ADHD دارند مانند:
- اختلالات کلامی و یادگیری
- اختلالات خلقی (مانند افسردگی)
- اضطراب
- اختلالات تشنجی
- اختلالات بینایی و شنوایی
- سندرم تورت (تیک عصبی)
- اختلالات خواب
- مشکلات تیروئید
- سوء مصرف مواد
- آسیب مغزی
تشخیص ADHD در خردسالان:
گاهی امکان دارد ADHD در سن قبل از مدرسه و خردسالان نیز دیده شود که تشخیص آن در خردسالان بسیار دشوار است. چراکه ممکن است مشکلات توسعه یافته مانند تاخیر در تکلم با ADHD اشتباه گرفته شود بنابراین خردسالان به ارزیابی توسط یک متخصص مانند روانشناس یا روانپزشک، متخصص گفتار و یا پزشک متخصص رشد کودکان نیاز بیشتری دارند.
روش های درمانی:
خطر خودکشی
نگرانی که در مورد مصرف داروهای غیرمحرک و ضد افسردگی در کودکان وجود دارد فکر خودکشی در آنها است. البته از نظر علمی تائید نشده است ولی با مشاهده نشانه های افسردگی و تفکرات خودکشی در فرزندتان حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید.
اطمینان از دوز مناسب دارو در کودکان بسیار اهمیت دارد. معمولاً والدین در مورد وابستگی و اعتیاد کودک به دارو بسیار نگران هستند که با مصرف دوز مناسب این نگرانی برطرف خواهد شد. نگرانی دیگر برای خواهر، برادر و نیز همکلاسان کودک مبتلا به ADHD است و والدین باید مطمئن باشند که فرزندشان دوز مناسب دارو را در زمان مناسب دریافت می کند:
- دقت در استفاده از دارو: کودکان نباید دارو را بدون نظارت استفاده کنند.
- در منزل دارو را در یک ظرف دربسته که قفل می شود نگهداری کنید چراکه مصرف زیاد این دارو بسیار کشنده است.
- برای استفاده دارو در مدرسه حتماً کودک را تحت نظر پرستار یا مدیر سلامت مدرسه قرار دهید.
رفتار درمانی و مشاوره
معمولاً کودکان مبتلا به ADHD به مشاوره با روانپزشک، روانشناس و یا مددکار اجتماعی نیاز دارند. برخی از کودکان مبتلا ممکن است به اختلالات اضطراب و افسردگی نیز مبتلا شده باشند که در این مواقع مشاوره و رفتار درمانی به درمان هر دو مورد کمک می نماید:
- رفتار درمانی: معلمین و والدین می توانند با یادگیری روشهای مختلف رفتار درمانی شرایط دشوار را کنترل کنند.
- روان درمانی: کودکان بزرگتری که در گذشته مبتلا به ADHD بودند الگوهای رفتاری منفی و همچنین راهکارهای مقابله با نشانه ها و نیز مواردی که سبب ناراحتی آنها شده است را در اختیار کودکان و والدینشان قرار می دهند.
- آموزش والدین: با کمک این روش والدین می توانند رفتار کودکان خود را درک و هدایت نمایند.
- آموزش خانواده: در این روش به افراد خانواده مانند پدر، مادر، برادر و خواهر روشهای مقابله با استرس در برخورد با کودک مبتلا به ADHD داده می شود.
- آموزش مهارتهای اجتماعی: کودک مبتلا به ADHD رفتارهای مناسب اجتماعی را آموزش می بیند.
بهترین نتیجه با همکاری والدین، معلمین و پزشکان رخ می دهد و بهتر است پس از یادگیری معلمین را نیز در مورد منابع اطلاعاتی آگاه سازید.