آلرژی به شیر یک پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن به شیر و محصولات حاوی شیر می باشد. شیر گاو عامل اصلی آلرژی می باشد اما شیر گوسفند، بز و بوفالو نیز می توانند واکنش هایی در پی داشته باشند. برخی از کودکانی که به شیر گاو آلرژی دارند، به شیر سویا نیز آلرژی نشان می دهند. آلرژی به شیر یکی از معمول ترین آلرژی ها در میان کودکان است.

آلرژی به شیر معمولاً از چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف شیر بروز می کند. علائم و نشانه های آلرژی به شیر از خفیف تا شدید متغیر بوده و شامل تنگی نفس، حالت تهوع، کهیر و مشکلات گوارشی است. آلرژی به شیر به ندرت می تواند سبب آنافیلاکسی که یک واکنش مرگبار می باشد، شود. پرهیز از مصرف، ابتدایی ترین راه درمان آلرژی به شیر می باشد. خوشبختانه آلرژی به شیر با افزایش سن کودکان در اکثر موارد برطرف می شود.

علائم آلرژی به شیر که از چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف شیر یا محصولات لبنی بروز می کند، از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

علائم و نشانه هایی که بلافاصله پس از مصرف شیر می توانند بروز کنند:

• کهیر
• تنگی نفس
• حالت تهوع

علائم و نشانه هایی که پس از مدت زمان بیشتری بروز می کنند:

• مدفوع شل که می تواند شامل خون باشد
• اسهال
• سرفه و تنگی نفس
• آبریزش بین
•  آبریزش چشم
• راش های پوستی (معمولاً اطراف دهان)

بسیار مهم است که بتوانیم علائم آلرژی به شیر را از عدم تحمل به پروتئین شیر یا لاکتوز را درست تشخیص دهیم. بر خلاف آلرژی به شیر، عدم تحمل به شیر سیستم ایمنی را درگیر نمی کند. عدم تحمل به شیر سبب ایجاد علائم متفاوتی می شود و نیاز به درمان های متفاوتی دارد.

علائم و نشانه های معمول که در اثر عدم تحمل به شیر ایجاد می شوند شامل ناراحتی های گوارشی مانند نفخ یا اسهال است.

آنافیلاکسی

آلرژی به شیر به ندرت می تواند سبب آنافیلاکسی شود. آنافیلاکسی یک واکنش مرگبار می باشد که در اثر تنگ شدن راههای هوایی اتفاق می افتد. اگر بدن شما یا کودکتان به شیر واکنش نشان می دهد با پزشکتان درمیان بگذارید، حتی اگر آن واکنش خفیف باشد. در تشخیص آلرژی به شیر آزمایشات جهت پیشگیری از واکنش های ناخواسته می توانند کمک کننده باشند. واکنش آنافیلاکسی یک وضعیت اورژانسی است که به ناچار جهت کاهش علائم، یک دوز اپی نفرین (آدرنالین) در اورژانس به شما تزریق خواهد شد.

علائم و نشانه های آلرژی که پس از نوشیدن شیر به سرعت بروز می کنند:

• مسدود شدن راههای هوایی، ملتهب شدن گلو که می تواند تنفس را مشکل کند
• آبریزش بینی و چشم
• شوک همراه با کاهش قابل توجه در فشارخون
• خارش

تمامی آلرژی های غذایی واقعی توسط یک عملکرد معیوب سیستم ایمنی ایجاد می شوند. سیستم ایمنی شما برخی پروتئین های خاص شیر را به عنوان یک عامل مضر شناسایی می کند و در پی آن نوعی آنتی بادی به نام ایمنوگلوبولین E یا IgE را تولید و آن پروتئین (آلرژن) را خنثی می نماید. دفعه بعد که شما با آن پروتئین خاص مواجه می شوید؛ این آنتی بادی (IgE) آنها را شناسایی کرده و به سیستم ایمنی سیگنال رهاسازی هیستامین و دیگر کمیکال ها را می دهد. این مواد سبب ایجاد یک سری از علائم و نشانه های آلرژی می شوند. هیستامین مسئول بخشی از پاسخ های آلرژیک از جمله آبریزش بینی، خارش چشم ها، خشکی گلو، راش های پوستی، کهیر، حالت تهوع، اسهال، اختلال در تنفس و شوک آنافیلاکسی می باشد.

دو پروتئین عمده در شیر که سبب واکنش آلرژیک می شوند:
  کازئین در بخش جامد شیر یافت می شود که به صورت لخته در می آید. پروتئین وی (whey) در بخش مایع شیر یافت می شود و پس از لخته شدن شیر به همان شکل باقی می ماند. شما یا کودکتان ممکن است به یک یا هر دو این پروتئین ها آلرژی داشته باشید. این پروتئین ها نه تنها در شیر بلکه در غذاهای فرآیند شده نیز یافت می شوند. معمولاً  افرادی که به شیر گاو آلرژی دارند، به شیر گوسفند، بز و بوفالو نیز آلرژی نشان می دهند. کمتر کسی است که علاوه بر شیرگاو به شیر سویا نیز آلرژی داشته باشد.

برخی عوامل، خطر بروز آلرژی به شیر را افزایش می دهند:

• آلرژی های دیگر: بسیاری از کودکانی که به شیر آلرژی دارند، دچار آلرژی های غذایی دیگری نیز می باشند. در اکثر موارد شیر اولین ماده غذایی است که به آن آلرژی نشان می دهند.

• درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis): کودکانی که به بیماری درماتیت آتوپیک (التهاب مزمن و معمول پوست) مبتلا هستند، بیشتر در معرض بروز آلرژی غذایی قرار دارند.

• تاریخچه خانوادگی: خطر بروز آلرژی غذایی در کودکانی که یک یا هر دو والدین آن ها مبتلا به آلرژی های غذایی یا آلرژی های دیگر از جمله تب یونجه، آسم، کهیر یا اگزمای پوستی هستند افزایش می یابد.

• سن: آلرژی به شیر بیشتر در کودکان رایج است. با رشد کودک، دستگاه گوارش او نیز بالغ شده و کمتر به شیر واکنش نشان می دهد.

احتمال ابتلا به سایر اختلالات در کودکانی که به شیر آلرژی دارند بیشتر است. از جمله این اختلالات:

• آلرژی به سایر غذاها از جمله تخم مرغ، سویا، بادام زمینی یا حتی گوشت گوسفند.
• تب یونجه، آلرژی به مو و کرک حیوانات، کرم های ریز در گرد و خاک (dust mites)، چمن و دیگر مواد.

در ابتدا ممکن است نزد پزشک خانوادگی خود یعنی پزشک عمومی یا متخصص اطفال کودکتان بروید. با این وجود، ممکن است شما را به یک دکتر متخصص اختلالات آلرژی (آلرژیست یا ایمنولوژیست) معرفی کنند. در ذیل اطلاعاتی راجع به نوبت گیری از پزشک و اینکه از پزشک خود چه دستوراتی را انتظار داشته باشید آمده است.
 

کارهایی که می توانید انجام دهید

• آگاهی از محدودیت های درمانی پیش از مراجعه به پزشک: هنگامی که نوبت می گیرید از کارهایی که می توانید در حال حاضر انجام دهید بپرسید. به عنوان مثال اگر قرار است تست آلرژی بدهید، ممکن است پزشک از شما یا کودکتان بخواهد داروهای آنتی هیستامین را در مدت زمان مشخصی پیش از انجام آزمایش قطع نمایید.
• هر گونه علائمی (حتی علائمی غیرمرتبط با این موضوع) را یادداشت کنید. لیستی از داروها و مکمل های غذایی که خودتان یا کودکتان دریافت کردید تهیه کنید.
• سوالاتی که از پزشکتان دارید یادداشت کنید. آماده سازی لیستی از سوالات به شما کمک می کند حداکثر استفاده ممکن را از زمان ملاقات با پزشکتان داشته باشید.

برخی سوالات پایه که می توانید در آلرژی به شیر از پزشکتان بپرسید:

• فکر می کنید این آلرژی به شیر می باشد یا عدم تحمل به لاکتوز؟
•  آیا این تست ها جهت تشخیص آلرژی به شیر می باشند؟
•  آیا جهت انجام این تست ها بایستی آمادگی خاصی داشته باشم؟
•  آیا ممکن است این آلرژی از بین برود؟
• درمانی در حال حاضر وجود دارد؟
• آیا ضروری است که از مصرف شیر و محصولات لبنی خودداری کنم؟
• در مورد آلرژی کودکم به مسئولین مدرسه چه باید بگویم؟
• در شرایط دیگر بهترین راه جهت کنترل آلرژی به شیر چیست؟
• بروشور یا مطلب چاپی در این رابطه دارید که بتوانم با خود به منزل ببرم؟
• بازدید از چه وب سایت هایی را توصیه می کنید؟
• آیا نیاز است یک آمپول اپی نفرین همیشه همراه داشته باشم؟

اگر سوال دیگری در این رابطه برایتان پیش آمد از پرسیدن آن از پزشکتان دریغ نکنید.

چه انتظاری از پزشک داشته باشید

پزشکتان ممکن است سوالات متعددی از شما بپرسد از جمله:

• کی اولین واکنش آلرژی را در خود یا کودکتان مشاهده کردید؟
• آیا می توانید این واکنش را توصیف نمایید؟
• آیا واکنش آلرژی همیشه پس از مصرف شیر یا محصولات ساخته شده از شیر در شما یا کودکتان رخ می دهد؟
• چه مدت زمانی پس از مصرف شیر یا محصولات لبنی این واکنشات دیده می شود؟
• شدت این علائم تا چه حدی است؟
• آیا درمانی مانند داروی خاص یا اجتناب از مصرف شیر می تواند علائم را در شما تسکین دهد؟
• آیا عاملی سبب وخیم شدن علائم می شود؟
• آیا شما یا کودکتان محصولات لبنی که مخصوص افراد مبتلا به عدم تحمل به لاکتوز است را مصرف کرده اید؟ اگر جواب مثبت بود آیا علائم آلرژی را در  شما کاهش داد؟
• آیا شخص دیگری در خانواده شما به شیر آلرژی دارد؟

کارهایی که خودتان می توانید در زمان بروز آلرژی انجام دهید

• اگر یک ماده غذایی حاوی شیر مصرف کردید و دچار علائم خفیف آلرژی شدید، می توانید با مصرف آنتی هیستامین این علائم را در خود کاهش دهید. اما مراقب باشید چون ممکن است علائم شدیدتری بروز کنند که نیازمند درمان جدی تری دارد.
• اگر خودتان یا کودکتان هر گونه علائم واکنش آنافیلاکسی را تجربه نمودید بایستی فوراً تحت درمان اورژانسی قرار بگیرید.

در صورت مشاهده آلرژی در مدت کوتاهی پس از نوشیدن شیر توسط خودتان یا کودکتان، فوراً به پزشک یا متخصص آلرژی مراجعه کنید؛  حتی در صورت امکان بهتر است در زمان وقوع واکنش آلرژیک نزد پزشک بروید زیرا پزشک شما را در تشخیص صحیح یاری می کند. در صورت مشاهده علائم آنافیلاکسی در پی درمان های اورژانسی باشید.
 

 روش های تشخیصی:

هنگامی که غذا عامل واکنش آلرژیک می باشد، همیشه تشخیص دقیق نوع غذایی که عامل ایجاد آلرژی می باشد آسان نیست. جهت ارزیابی آلرژی به شیر در شما یا کودکتان، پزشک ممکن است:

• در مورد علل و علائم آلرژی از شما سوالاتی بپرسد
• شما را معاینه کند
• یک یادداشت غذایی دقیق از شما و یا کودکتان درخواست کند.
• از شما بخواهد شیر و محصولات لبنی را از رژیمتان حذف کنید و مجدداً آنها را یکی یکی اضافه کنید و ببینید عامل ایجاد آلرژی کدام ماده غذایی است

ممکن است پزشک از شما بخواهد تست های زیر را انجام دهید:

• تست پوست

در این تست بر  پوست شما سوزن زده می شود و آن را در معرض مقادیر اندکی از پروتئین های موجود در شیر قرار می دهند. اگر به شیر آلرژی داشته باشید؛ کهیر (ناحیه برآمده) در ناحیه سوزن زده شده ایجاد می شود. متخصصان آلرژی معمولاً دستگاههای مجهزی جهت انجام تست های آلرژی و تشخیص آلرژی دارند. این نکته را بدانید که این نوع تستها همیشه جهت تشخیص آلرژی به شیر به طور دقیق عمل نمی کنند.

• تست خون

تست خون می تواند از طریق اندازه گیری میزان خاصی از آنتی بادی های موجود در جریان خون شما که آنتی بادی های ایمنوگلوبولین E (IgE) نامیده می شوند، پاسخ سیستم ایمنی شما به شیر را مشخص نماید. یک نمونه خون به آزمایشگاه فرستاده می شود که با انجام آزمایشات بر روی آن، حساسیت شما به شیر مشخص می شود. با این وجود این تست همیشه در تشخیص درست آلرژی به شیر به طور دقیق عمل نمی کند.

• سایر تست ها

اگر نتیجه آزمایشات و تست های انجام شده نتوانست آلرژی به شیر را در شما تشخیص دهد، پزشک ممکن است تست دریافت دهانی را برای شما در نظر بگیرد. در این تست غذاهای متفاوتی با یک سیر افزایشی به شما خورانده می شود. این غذاها ممکن است حاوی شیر باشند یا نباشند که ببینند آیا بدن شما به غذاهای حاوی شیر واکنش نشان می دهد یا خیر.
 

اگر پزشک شما تشخیص دهد که علائم شما توسط عاملی غیر از آلرژی به غذا ایجاد می شود، ممکن است نیاز به تست های دیگری داشته باشید که علل این اختلالات را در شما تشخیص دهد.

تنها راه پیشگیری از واکنش آلرژیک، عدم مصرف شیر و یا پروتئین های شیر می باشد، البته این امر مشکلی است زیرا شیر یک افزودنی معمول در بسیاری از غذاها می باشد. با وجود تلاش بسیار در جهت عدم مصرف شیر، ممکن است شما یا کودکتان آن را ناخواسته مصرف کنید. در صورت مصرف آن، درمان هایی چون آنتی هیستامین می تواند علائم و نشانه های یک واکنش آلرژیک خفیف را بهبود بخشد. این اقلام دارویی می تواند پس از مصرف شیر جهت کنترل واکنش آلرژیک و تسکین آن مصرف شوند. با پزشک خود در مورد مصرف داروی مناسب خود بپرسید.

اگر شما یا کودکتان دچار واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) شدید، ممکن است به یک تزریق اورژانسی اپی نفرین (آدرنالین) نیاز داشته باشید. اگر در معرض آلرژی  شدید قرار دارید بهتر است همیشه یک دوز اپی نفرین تزریقی (مانند Epipen) همراهتان داشته باشید. از پزشک یا داروشناس خود در مورد نحوه ی استفاده از آن بپرسید که بتوانید در مواقع اورژانسی از آن استفاده نمایید. تاثیر مثبت استفاده از تزریق های آنتی آلرژیک که گاهی به آن ها ایمنوتراپی نیز گفته می شود اثبات نشده است اما تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.

• اپی نفرین (تزریقی) (Epinephrine (Injection))‎

محصولات لبنی که حاوی پروتئین های شیر ایجاد کننده آلرژی هستند:

• شیر کامل، شیر کم چرب، شیر بدون چربی، دوغ
• ماست
• بستنی
• پنیر و هر آنچه حاوی شیر می باشد
• محصولاتی که 50% آنها حاوی شیر می باشد

شناسایی شیر به کار رفته در برخی غذاهای فرآیند شده دشوارتر است؛ مانند محصولات نانوایی، گوشت های فرآیند شده و غلات صبحانه

منابعی که شیر در آنها پنهان می باشد:

• پروتئین وی
• کازئین
• افزودنی هایی که کلمه lact به عنوان پیش کلمه در آنها بکار رفته است مانند لاکتوز یا لاکتات
• شیرینی هایی چون شکلات، نوقا و یا کارام
• محصولات جایگزین شده چربی مانند سیمپلس (simplesse)
• پودرهای پروتئین
• طعم دهنده کره مصنوعی
• طعم دهنده پنیر مصنوعی
• هیدروزولات

حتی اگر یک محصولی برچسب فاقد شیر (milk free) یا فاقد لبنیات (nondairy) داشته باشد، ممکن است حاوی پروتئین های شیر ایجادکننده آلرژی باشد. بنابراین بایستی حتماً برچسب را به دقت مطالعه نمائید. اگر شک داشتید می توانید با تولیدکننده آن محصول تماس بگیرید که مطمئن شوید شیر در آن محصول بکار نرفته است.

وقتی بیرون غذا می خورید، از نحوه تهیه غذا سوال کنید. به عنوان مثال بپرسید آیا کره بر روی استیک زده اند؟ آیا غذای دریایی شما را پیش از پخت در شیر فرو برده اند؟

از آنجا که در حال حاضر هیچ راه حل مطمئنی جهت پیشگیری از واکنش آلرژی به شیر وجود ندارد، خواندن برچسب ها، احتیاط در هنگام مصرف غذا خارج از منزل،  مصرف محصولات هیپوآلرژیک عاری از شیر می تواند شما را از ابتلاء به واکنشات آلرژیک خطرناک و ناخوشایند حفظ نماید.

اگر شما در معرض یک واکنش آلرژیک خطرناک قرار دارید، از پزشک خود در مورد استفاده یا حمل یک دوز اورژانسی اپی نفرین (آدرنالین) بپرسید. اگر دچار یک واکنش شدید آلرژیک شدید، یک دستبند یا گردنبند پزشکی هشداردهنده بپوشید که دیگران بدانند شما آلرژی غذایی دارید.
 

جایگزین های شیر برای کودکان:
برخی تحقیقات پیشنهاد می کنند شیر مادر در چهار ماه اول زندگی نوزاد به جای فرمولاهای تهیه شده از شیر گاو می تواند از بروز آلرژی به شیر پیشگیری نماید. در کودکانی که به شیر آلرژی دارند، مصرف شیر مادر و فرمولاهای هیپوآلرژیک می توانند از واکنش های آلرژیک پیشگیری نماید.

شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای کودک شماست. شیر مادر حداقل در 6-4 ماه ابتدایی زندگی توصیه شده است خصوصاً اگر نوزاد شما در معرض خطر بالای ابتلاء به آلرژی شیر می باشد.
 

• فرمولاهای کم آلرژیک: این محصولات حاصل شکسته شدن (هیدرولیز) پروتئین شیر مانند کازئین یا وی می باشند.

فرآیند بیشتر شامل حرارت و فیلتر کردن می باشد. بسته به میزان فرآیند، محصولات از شکسته شدن جزئی تا شدید دسته بندی می شوند. به این محصولات فرمولاهای المنتال نیز گفته می شود. پایه برخی فرمولاهای کم آلرژیک، شیر نیست بلکه آمینواسید می باشد. در میان محصولات هیدرولیز شده، فرمولاهای با پایه آمینواسید، کمترین احتمال ایجاد آلرژی در آنها وجود دارد.

• فرمولاهای بر پایه سویا: پایه این فرمولا ها سویا است. فرمولاهای سویا غنی شده هستند و تمامی مواد مغذی را دارند. برخی کودکان که به شیر آلرژی دارند، به سویا نیز آلرژی پیدا می کنند.  شیر سایر حیوانات مانند بز یا گوسفند جایگزین مناسبی برای شیر گاو نمی باشند زیرا پروتئین شیر این حیوانات مشابه پروتئین ایجادکننده آلرژی در شیر گاو می باشد.

اگر شما در دوران شیردهی هستید و کودک شما به شیر آلرژی دارد، پروتئین های شیر گاو که در داخل شیر شما ترشح می شوند؛ می توانند در نوزاد شما آلرژی ایجاد نمایند. اگر علت آلرژی کودک شیر گاو بود بایستی کلیه محصولات حاوی شیر را از رژیم غذایی خود حذف کنید. اگر مطمئن هستید و یا حتی شک دارید که کودک شما به شیر آلرژی دارد و یا علائم و نشانه های آلرژی پس از شیردهی در او ظاهر می شود با پزشک خود مشورت کنید. اگر شما یا کودکتان رژیم عاری از شیر دارید، پزشک یا رژیم شناستان می تواند یک رژیم متعادل که تمامی اقلام غذایی را شامل می شود را برایتان تنظیم نماید. شما یا کودکتان ممکن است نیاز به مکمل کلسیم و دیگر ریزمغذی های موجود در شیر از جمله ویتامین D و ریبوفلاوین داشته باشید.

حمایت و پشتیبانی:

ابتلاء به آلرژی حاد و یا داشتن فرزندی که مستعد آلرژی شدید و مرگبار باشد استرس زاست. صحبت با افراد دیگری که شرایط مشابه شما را دارند می تواند مفید باشد. در کنار حمایت و تشویق، آنها می توانند به شما راهکارهای مفیدی از جمله نحوه ارتباط موثر با مقامات مدرسه کودکتان جهت تامین نیازهای پزشکی فرزندتان بدهند. از پزشکتان در مورد وجود گروههای حمایتی در این زمینه در نزدیکی منزلتان بپرسید.

هیچ راه مطمئنی جهت پیشگیری از آلرژی های غذایی وجود ندارد. اما شما می توانید از علائم و نشانه های آلرژی از طریق عدم مصرف مواد غذایی ایجاد کننده آلرژی پیشگیری نمایید.

اگر بدانید که خودتان یا کودکتان به شیر آلرژی دارید، تنها راه مطمئن جهت پیشگیری از واکنش های آلرژیک، عدم مصرف محصولات حاوی شیر می باشد. از محتوای غذا یا نوشیدنی مصرفی خودتان یا کودکتان اطلاع داشته باشید. حتماً برچسب های غذایی را به دقت مطالعه کنید. به دنبال اسم کازئین که یک مشتق از شیر می باشد در غذاهایی مانند کنسرو تن ماهی یا دیگر گوشت ها که انتظار وجود آن را نداریم باشید. در رستوران در مورد محتویات ماده ی غذایی سفارشی سوال کنید.