یبوست معضل قابل حل در کودکان

یبوست معضل قابل حل در کودکان
1- به چه حالتی یبوست می‌گوئیم؟

اجابت مزاج نرمال یکی از نشانه‌های سلامت در اطفال می‌باشد. یبوست به معنی تأخیر یا سختی در دفع مدفوع است. تعریف میزان تأخیر در دفع برای سنین مختلف متفاوت است. مثلاً شیرخواران در هفته اول بطور متوسط چهار بار در روز دفع دارند. در سه ماهه اول تولد، شیرخوارانِ شیرمادرخوار بطور متوسط 3 بار در روز و شیرخشک خواران بطور متوسط 2 بار در روز دفع دارند. در دو سالگی تعداد دفع کمتر از 2 بار در روز است و بعد از 2 سالگی حدوداً یک بار در روز خواهد بود.

در 4 سالگی مشابه بالغین از سه بار دفع در روز تا سه بار دفع در هفته طبیعی است. کودک مبتلا به یبوست برای دفع توده مدفوعی با قوام سفت و سخت دچار درد و ناراحتی می‌شود. اندازه توده مدفوعی در بعضی موارد با قطر بزرگ و غیرقابل انتظار از کودک است و در بعضی بیماران مدفوع بصورت تکه تکه مثل تکه‌های کوچک سنگ است.

2-‌ در چه سنی یبوست در کودکان شایع است؟

به طور کلی یبوست در بچه‌ها شایع است؛ بطوریکه 5-3% مراجعات به متخصصین کودکان را تشکیل می‌دهد. حداکثر شیوع یبوست در سنین پیش از دبستان است. در سه دوره، کودک مستعد یبوست است. دوره اول بعد از شروع تغذیه کمکی و اضافه شدن غذاهای جامد به رژیم شیرخوار است. دوره دوم زمانی است که کودک آموزش انجام دفع اختیاری ادرار و مدفوع را دریافت می‌کند و یا به اصطلاح از پوشک گرفته می‌شود. و دوره سوم در زمان آغاز دبستان است خصوصاً اگر شرایط توالت مدرسه برای کودک رضایتبخش نباشد. 

3- علت ایجاد یبوست چیست؟

یبوست ممکن است به علت اشکال در هر یک از مراحل دفع مدفوع ایجاد شود. به طور کلی علل یبوست به دو دسته ارگانیک و عملکردی تقسیم می‌شود. فقط 5% موارد یبوست علت ارگانیک دارند. علل ارگانیک شامل مالفورماسیون‌های مادرزادی مانند تنگی مقعد و توده‌های لگنی، اختلالات عصب و عضلة روده مانند بیماری هیرشپرونگ، علل متابولیک مانند  هیپوتیروئیدی (کم‌کاری تیروئید)، هیپرکلسمی و بیماری سیستیک فیبروزیس(CF) و... می‌باشند. اما در بیش از 90% موارد علت یبوست نامشخص است و یبوست عملکردی (Functional) نامیده می‌شود. در این حالت معمولاً یک تجربه دفع دردناک که اغلب بی‌ سر و صدا هم هست عاملی برای اجتناب کودک از دفع مدفوع و نگه داشتن مدفوع می‌شود. گاهی موارد نیز در خلال آموزش توالت رفتن یا تغییر در رژیم غذایی، استرس، عدم دسترسی به توالت مناسب یا به تأخیر انداختن دفع بعلت بازیگوشی، با جذب آب مدفوع در روده بزرگ و سفت شدن توده مدفوعی، اجابت مزاج با درد همراه خواهد شد و این تجربه دردناک باعث اجتناب آگاهانه کودک از دفع مدفوع می‌شود. 

اگر کودک تأخیر در رشد داشته باشد، علاوه بر یبوست بی‌اختیاری ادرار داشته باشد، یبوست از بدو تولد بصورت تأخیر در دفع مدفوع اولیه (مکونیوم) داشته باشد و یا به درمانهای رایج پاسخ ندهد می‌بایست علل ارگانیک را بیشتر مد نظر داشت.

4- یبوست چه پیامدهایی را به دنبال دارد؟

خودداری از دفع مدفوع منجر به توقف طولانی‌مدت مدفوع در کولون (روده بزرگ) و در نتیجه جذب بیشتر آب مدفوع و سفت و سخت شدن مدفوع می‌شود. خروج مدفوع سخت باعث ایجاد آسیب و زخم در مخاط مقعد شده و می‌تواند باعث بوجود آمدن شقاق مقعد و مشاهده خونریزی هنگام دفع شود. همچنین در نتیجه یبوست بتدریج احساس دفع بعلت وجود توده‌های بزرگ مدفوعی در انتهای روده بزرگ (رکتوم) از بین می‌رود. با کشیده شدن دیواره رکتوم ممکن است مدفوع خودبخود از کنار توده بزرگ و سفت مدفوعی نشت کرده و لباس زیر کودک را کثیف نماید که منجر به عصبانیت والدین و در نتیجه ترسیدن کودک می‌شود. با ادامه یبوست ممکن است اتساع شکم، دل پیچه و بی‌اشتهایی نیز ایجاد شود. 

5- اصول درمان یبوست چیست؟

درمان یبوست در کودکان شامل سه مرحله است. اول تخلیه روده بزرگ از توده مدفوعی سفت و سخت به کمک داروهای تنقیه‌ای. دوم ایجاد یک مدفوع نرم به کمک داروهای خوراکی که بتواند روزانه به راحتی دفع شود. و سوم ایجاد یک عادت برای تخلیه منظم روده‌ها و نیز رژیم مناسب غذایی.

هفته‌ها تا ماهها و حتی سالها ممکن است درمان با ملین‌ها و رفتار درمانی لازم باشد تا بتوانیم به هدف درمان کامل برسیم  اکثر شکست‌های درمانی ناشی از مصرف ناکافی دارو یا قطع زودرس آن می‌باشد. ملین را باید زمانی قطع کرد که کودک مدت 6 ماه دفع مدفوع نرم روزانه داشته باشد. رژیم غذایی یک کودک مبتلا به یبوست باید حاوی مایعات فراوان و نیز مواد غذایی حاوی فیبر کافی مثل سبزیجات، میوه‌ها و... باشد. مصرف بعضی از ‌میوه‌های حاوی سوربیتول نظیر گلابی و آلو تعداد دفعات اجابت مزاج و میزان آب مدفوع را افزایش می‌دهند.

یک جزء مهم درمان، تغییر رفتار بصورت توالت رفتن منظم کودک است. باید پس از صرف غذا زمان کافی برای توالت رفتن کودک در نظر گرفت. یادداشت نمودن تعداد دفعات مدفوع توسط والدین یا پرستار کودک مفید است. می‌توان این کار را با دادن پاداش به کودک همراه کرد و بدین وسیله این رفتار را در او تقویت کرد.

6- اما نکته آخر:

آکادمی اطفال آمریکا(AAP)  تأکید دارد که والدین باید از مجبور کردن بچه‌ها برای آموزش توالت رفتن و کنترل مدفوع خودداری کنند و به اصطلاح عجله‌ای برای از پوشک گرفتن کودکان خود نداشته باشند و هر وقت که کودک از نظر تکاملی آمادگی آن را داشت این کار را بکنند. اصرار بر این امر موجب اختلال در مکانیسم دفع مدفوع کودک شده، یبوست را باعث می‌شود.

منبع:

http://drghobadidana.ir

تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.