ناآرامی در ستون فقرات

  ناآرامی در ستون فقرات
تقریبا تمام افرادی که به میانسالی رسیده‌اند، حداقل یک‌بار دردهای ستون فقرات را تجربه کرده‌اند. بیشتر این دردها با استراحت کوتاه‌مدت و مراقبت، بهبود می‌یابند اما برخی از این موارد تبدیل به مشکلات خطرناکی می‌شوند که گاهی تا مدت‌ها و حتی تا آخر عمر، قدرت برخی از فعالیت‌ها را از بیمار سلب می‌کند. به همین دلیل توجه به مشکلات ستون فقرات و پیگیری و درمان این مشکلات و همچنین مراقبت برای عود نکردن دوباره آن بسیار مهم است.
این هفته با آقای دکتر مسعود خدیوی، جراح مغز و اعصاب در این زمینه گفتگو کرده‌ایم؛ بخوانید!
ـ ضایعات ستون نخاعی به چند گروه تقسیم می‌شود؟
▪ عواملی که باعث ایجاد ضایعات در نخاع و ستون فقرات می‌شود، به دو دسته تقسیم می‌شود:
۱) ضایعات لیگامانی - استخوانی،
۲) ضایعات نسج عصبی، که مهم‌ترین آن ضایعات وارد بر نخاع است.
ساختمان استخوان فقرات ما نه تنها محافظ نخاع است بلکه به عنوان پل ارتباطی برای بدن محسوب می‌شود که وزن اندام‌های تنه و سر را تحمل می‌کند و باعث می‌شود تا تنه روی پاها استوار شود. به همین دلیل کلمه ستون به آن اطلاق شده است. بنابراین ضایعات استخوانی - رباطی هم به علت ضعفی که در ستون فقرات ایجاد می‌کند، خود باعث درد و بی‌ثباتی و ناپایداری ستون می‌شود و به همین علت مساله حایز اهمیتی است. در مورد ضایعات نسوج عصبی که بسیار مهم و قابل توجه است، ضایعات خود نخاع و به‌خصوص آسیب‌های نخاعی که در ناحیه گردن و قفسه سینه ایجاد می‌شود، بسیار مهم و خطرناک‌تر از بخش انتهایی ستون فقرات یعنی ناحیه کمر و پایین‌تر از آن است. چون هرچه به انتهای نخاع نزدیک می‌شویم، برگشت ضایعات نخاعی محتمل‌تر و درمان‌پذیرتر است و برعکس در نواحی بالای نخاع، ضایعات با سروصدای بیشتر بروز می‌کنند و مشکلات درمان فوق‌العاده شدید و گرفتاری بیمار، بی‌نهایت زیاد خواهد بود.
ـ این ضایعاتی که ذکر کردید، آیا بر اثر ضربه و تصادفات ایجاد می‌شود؟
خیر، آسیب‌های وارده تنها در نتیجه ضربات، تصادفات و حوادث گوناگون ایجاد نمی‌شود بلکه برخی از این ضایعات تابع شرایط دیگری هم هستند. ما می‌توانیم در زندگی روزمره به راحتی از ضربه‌های ناگهانی و تصادفات جلوگیری کنیم که متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد و برخی از افراد با بی‌احتیاطی باعث بروز ضایعات شدید ستون مهره‌ها، چه از نوع استخوانی، چه از نوع ضایعات نخاعی، در ستون فقراتشان می‌شوند. صدمات دیگری که ذکر خواهم کرد، قابل پیشگیری نیست. به عبارت دیگر، این ضایعات محصول گذر عمر است و یکی از بزرگ‌ترین این ضایعات در ستون مهره‌ها، به نام ضایعات دژنراتیو معروف است.
ـ روند ایجاد این ضایعات چگونه است؟
ببینید، همان‌طور که با افزایش سن، پوست چروک می‌شود و عوارض پیری در دیگر اندام‌ها بروز می‌کند، ستون فقرات هم بی‌نصیب از این فرآیند نیست. به این صورت که در دیسک‌ها آب کم می‌شود و دیسک دچار استحاله می‌شود. لیگامان‌ها به تدریج دچار ضعف شده و به علت حرکات بیش از حد دچار نوعی ضخامت بیشتر می‌شود و به داخل ستون فقرات وارد شده و حجم آن را کم می‌کند، همچنین مفاصل نیز از عوارض افزایش سن در امان نیستند و با تغییرشکلی که در آنها ایجاد می‌شود، حجم بیشتری را اشغال می‌کنند.
ـ در زمان وقوع آسیب‌های نخاعی، چه روش‌های درمانی توصیه می‌شود؟
آسیب‌های نخاعی چند نوع است و روش‌های درمانی نیز با توجه به نوع ضایعات متفاوت است. به‌طور مثال، اگر یک توده خوش‌خیم اثر فشاری به نخاع داشته باشد و یا یک تومور سرطانی در حال ایجاد فشار روی نسوج عصبی نخاع است، راهی جز جراحی وجود ندارد و باید عامل ایجاد فشار را به سرعت برداشت اما درباره دیسک، با توجه به مکان دیسک و نیز علایمی که بروز می‌کند، درمان متفاوت است. گاهی اوقات علایم غیرقابل باور است و بیمار را فلج می‌کند که در این صورت نتیجه جراحی هم چندان جالب نیست اما در موارد حاد و به‌خصوص اگر دیسک در مناطق بالایی مثل فقرات گردنی و سینه‌ای باشد، درمان جراحی است و اصلا شوخی‌بردار نیست و باید هرچه سریع‌تر جراحی انجام شود. اما درباره دیسک‌های ناحیه کمری اگر و تنها اگر بیمار دارای علایم عصبی نباشد، اولین درمان استراحت است اما در صورت بروز علامت، به‌خصوص که علایم پیش‌رونده باشد، حتما انجام جراحی لازم است. توجه داشته باشید که اگر دیسکی دیر جراحی شود و یا اندام فلج شود، احتمال بهبود آن نزدیک صفر است.
ـ منظور از علایم عصبی، پادرد و کمردرد است؟
بله، وظیفه من این است که به جامعه این هشدار را بدهم که هر کمردردی، به علت دیسک نیست اما قسمت اعظم کمردردها را دیسک تشکیل می‌دهد و در کمردردهای دیسکی استراحت و بی‌حرکتی قطعا نقش مهمی در درمان دارد اما مقوله کمردرد همراه پادرد و علایمی مثل گزگز و مورمور شدن و این‌که بیمار احساس می‌کند پایش دارد فلج می‌شود، بحث دیگری است که باید دیسک به سرعت به‌وسیله جراح، جراحی شود.
ـ عوارض جراحی دیسک به چه صورت است؟
جراحی دیسک در روزگار ما معمولا بدون عارضه است. من بسیار از مردم شنیده‌ام که به یکدیگر توصیه می‌کنند برو استراحت کن، من هم دیسک داشتم و با همین استراحت خوب شدم. من هم با مردم موافقم اما تاکید می‌کنم که دیسک بدون علایم همراه، قطعا درمانش استراحت است اما در صورت وجود علایم، باید با جراح اعصاب مشورت شود. درد و علایم بیماری را خود بیمار می‌داند و خدای او، این علایم به بیمار هشدار می‌دهد که امکان فلج شدن شما وجود دارد و شما باید با حس کردن لایم به پزشک مراجعه کنید و آن را جدی بگیرید.
ـ آیا مراجعه بیماران به پزشکان کایروپراکتیک و نیز انجام فیزیوتراپی در درمان کمردردهای دیسکی موثر است؟
عخیر. در درمان کمردردهای غیردیسکی، انجام فیزیوتراپی و اعمال همکاران کایروپراکتیک، نقش مهمی دارند. اما تمام کمردردهای دیسکی چون نیاز به بی‌حرکتی دارند و با دردهای مکانیکی همراه‌اند، انجام کارهای درمانی و فیزیوتراپی، دردها را بارزتر می‌کند و گاهی باعث بروز علایم و تشدید آن می‌شود. در کمردردهای دیسکی، هرگونه فعالیت مکانیکی، ماساژ دادن و تشویق بیمار به انجام حرکات ورزشی، باعث می‌شود دیسک کمی پاره شده و یا در معرض پارگی، به یک دیسک پاره کامل تبدیل و علایم بسیار شدید شود.
ـ آیا دردهای سیاتیکی نیز با مشکلات دیسک ارتباط دارند؟
اینها دو روی یک سکه هستند. همان‌طور که می‌دانید، سیاتیک یک عصب بزرگ پا است که از ریشه‌های مختلف کمری منشا می‌گیرد، بنابراین اگر هر کدام از این ریشه‌های کمری به‌وسیله دیسک تحت فشار قرار بگیرند و آزرده شود، مسیر درد در عصب بارز می‌شود. بیشتر دردهای سیاتیکی به دلیل مشکلات دیسک است و البته علل نادر دیگری نیز دارد. این علامت بسیار مهم است، باید به آن اهمیت دهید. اگر پادرد دارید، حتما استراحت کنید و در صورت توانایی می‌توانید در آب راه بروید و حتی شنا کنید، مشروط بر این‌که به جلو خم نشوید، یعنی هیچ‌گاه شنای قورباغه نکنید. اما اگر پادرد شما با بی‌حسی نیز همراه است، هر کدام از این کارهای ورزشی و فعالیت‌ها برای شما مخاطره‌آمیز است. احساس بی‌حسی در اندام، علامت بسیار مهم و قابل‌توجهی برای بیمار و پزشک معالج او است.
ـ درباره مراقبت‌های پس از جراحی و یا استراحتی که به بهبودی علایم بیمار منجر می‌شود، چه توصیه‌ای دارید؟
قبل از پاسخ به این سوال، لازم به توضیح می‌دانم که دیسک، یک دانه نیست، دیسک مثل دندان می‌ماند. شما برای درد یک دندان به دندانپزشک مراجعه می‌کنید و آن را درست می‌کنید. آیا درمان آن دندان، تضمینی برای سالم ماندن سی‌ویک دندان باقی‌مانده است؟ قطعا خیر بلکه همان دندان نیز مشروط به رعایت بهداشت و دیگر موارد سالم خواهد ماند. درباره پنجاه‌وشش نقطه دیسکی که داریم نیز به همین صورت است. وقتی که بیمار برای یک دیسک خاص جراحی می‌شود، نباید پس از بهبود، هر کاری که می‌خواهد انجام دهد، به‌خصوص اگر از نظر ژنتیکی مستعد باشد و ژن او از این نظر معیوب باشد، از دیگران مستعدتر است. این افراد باید در حرکات مکانیکی روزمره مثل نشستن، برخاستن و خوابیدن، بسیار دقت کنند و توصیه‌های پزشک خود را اجرا کنند. توجه کنید که با افزایش سن، آب درون دیسک‌ها کاهش می‌یابد و دیسک‌ها در معرض خطر پارگی قرار می‌گیرند. به آنها فشار وارد نکنید چون تحمل آن را نخواهند داشت.

منبع:

http://www.torghabehonline.com/news

تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.