پتوز به افتادگى پلک گفته مى شود. پتوز ممکن است آنقدر خفیف باشد که به سختى مورد توجه قرار گیرد و یا به حدى شدید باشد که کل مردمک را بپوشاند. پتوز ممکن است در بچه ها یا بالغین رخ دهد و علل متفاوتى دارد.
پتوز به دنبال عملکرد ضعیف عضلات بالابرنده پلک ( عضلات تارسال فوقانی و لواتور یا بالابرنده پلک) ، جدا شدگی اتصالات اطراف و یا اختلالات عصب رسانی ایجاد میشود.
علل پتوز یا افتادگی پلک:
1-میوژنیک یا مرتبط با اختلال عضلات: بسیاری از موارد پتوز در این دسته قرار میگیرند که به علت استحاله یا عدم تکامل ماهیچه لواتور ایجاد میشود.ویژگی های آن عبارتند از عملکرد ضعیف ماهیچه لواتور، فقدان یا سطحی بودن چین پلکی و تاخییر پلکی در نگاه کردن به پایین.
2-اپونوروتیک: بسیاری از موارد افتادگی پلک در سن بالا در این دسته قرار میگیرند.ویژگی های آن عبارتند از چین پلکی بالا ، خفیف بودن افتادگی که در نگاه به پایین تشدید میشود ( هنگام مطالعه) و عملکرد خوب عضله لواتور.از علل آن میتوان به افزایش سن، اسیب های مکرر ناشی از مالش چشم و استفاده از لنزهای سخت و جراحی های داخل چشمی اشاره کرد.
3- عصبی: به علت از کار افتادن عصب سوم مغزی که عصب رسانی لواتور را بر عهده دارد ایجاد میشود.برخی از این موارد میتواند ثانویه به مسیرهای نابجای عصب رسانی باشد مانند سندروم مارکوس گان که در آن عصب مسوول باز کردن دهان به لواتور عصب رسانی میکند و هر گاه بیمار دهانش را باز میکند، پتوز رفع میشود.
4- مکانیکی: به علت التهاب و تورم پلک فوقانی، که بعد از بهبود مشکل اولیه افتادگی پلک رفع میشود.
علائم و نشانه ها
مشخص ترین علامت، افتادگى پلک است. بسته به شدت افتادگى پلک، بیماران ممکن است از مشکل دید و یا وضعیت ظاهرى شکایت داشته باشند. گاهى بیمار سر خود را به عقب خم مى کند و چانه را بالا مى گیرد تا از زیر پلک ها ببیند و یا مرتب ابروهاى خود را بالا مى برد تا به کمک آن پلک ها را بالاتر بکشد. در برخى موارد ممکن است انحراف چشم و دو بینى هم از علائم همراه باشد.
پتوز در کودکى چه خطراتى دارد؟
مهمترین عارضه پتوز در اطفال "تنبلى چشم" یا "آمبلیوپى" است. آمبلیوپى زمانى ایجاد مى شود که افتادگى پلک باعث انسداد مسیر بینایى شود. به طور شایع تر پتوز خیلی شدید نیست و مردمک را نپوشانده ولى بدلیل فشار پلک روى قرنیه، آستیگماتیسمى ایجاد مى کند که دید را کم مى کند. آستیگماتیسم و تارى دید مداوم ناشى از آن مى تواند باعث ایجاد آمبلیوپى در چشم مبتلا به پتوز شود.در واقع در این بیماران مهمترین عارضه افتادگی پلک، آستیگمات و خطر تنبلی چشم همراه آن میباشد.
پتوز مادر زادی در زمان تولد دیده میشود و همانگونه که ذکر شد در اثر تکامل ناقص عضله بالا برنده پلک بالا ایجاد مى شود و معمولا با مرور زمان به خودى خود بهبود نمى یابد. در موارد شدید انجام عمل جراحى براى اصلاح آن لازم است.
پتوز ممکن است در اثر کهولت و افزایش سن بروز کند و گاهی در اثر ضربه ایجاد مى شود و یا ممکن است متعاقب جراحى چشم مثلا بدنبال جراحى کاتاراکت رخ دهد. در مـواردى که پتوز متعاقب جراحی کاتاراکت پیش مى آید، صدمه به عضلات بالا برنده پلک (عضله لواتور) توسط فشار اسپکولوم (وسیله اى که پلک ها را باز نگاه مى دارد) باعث پتوز مى شود.
در بالغین، گاهى بیماریهایى مثل تومورهاى ناحیه اوربیت (حفره استخوانى اطراف چشم) به صورت فشار مکانیکى باعث پتوز می شود. گاهى بیمارى هاى سیستم اعصاب مرکزى که باعث فلج عصب سوم مغزى و یا فلج اعصاب سمپاتیک مى شوند منجر به پتوز مى گردند. بیماریهاى محل اتصال عصب به عضله بالا برنده پلک (مثل بیمارى میاستنى) مى توانند عامل ایجاد پتوز باشند. در زمینه دیابت گاهى اوقات بدلیل فلج عصب سوم مغزى ناشى از خونرسانى کم به عصب، پتوز ایجاد می شود که در این مورد پتوز عموما گذرا است و ظرف چند ماه برطرف مى شود.
درمان پتوز مادرزادى
موارد خفیف و متوسط پتوز، نیاز به جراحى زود هنگام در سنین کم کودک ندارند. کودکان مبتلا به پتوز چه جراحى بشوند یا نه باید به طور مرتب از نظر وجود عیب انکسارى، آمبلیوپى یا اختلالات همراه معاینه شوند. جراحى پلک شایع ترین روش درمان پتوز شدید در کودکان است. جراحى باعث بهبود بینایى و زیبایى ظاهرى مى گردد.
بهنگام جراحى معمولا عضله بالا برنده پلک (عضله لواتور) با انجام روش هایى خاص تقویت مى شود تا باعث بالاتر قرار گرفتن پلکها شود.
در مـواردى که عضله بالابرنده پلک بسیار ضعیف است، توسط مواد یا بافت هاى واسطه ای که انواع مختلفى دارند پلک به عضلات پیشانى متصل شده و توسط آن بالا کشیده مى شود.
اینکه جراحى لازم است یا نه و اینکه چه نوع جراحى ارجح است، چشم پزشک کودک شما بر اساس عوامل مختلفى تصمیم مى گیرد. سن کودک، ابتلاى یک طرفه یا دو طرفه، میزان افتادگى پلک، توانایى حرکت چشم و قدرت عضلات بالابرنده پلک از مهمترین عوامل تعیین کننده مى باشند.
درمان پتوز بالغین
در مـواردى که علت پتوز، فلج عصب زوج سوم بوده و یا درگیرى محل اتصال عصب به عضله مى باشد، بهبود عامل زمینه اى و یا درمان طبى سبب بهبود پتوز مى شود.
جراحى در اکثر موارد پتوز بالغین لازم است. البته قبل از انجام جراحى باید مطمئن بود که عامل ایجاد کننده پتوز، بیماری هایى چون بیماریهاى محل اتصال عصب به عضله و یا بیمارى های سیستم عصبى مرکزى نباشد. در این گونه موارد با درمان علت زمینه اى اگر پتوز بهبود نیافت و براى شش ماه تا یکسال ثابت ماند آنگاه مى توان جهت جراحى اقدام نمود.
خطرات جراحى پتوز چیست؟
عفونت، خونریزى و کاهش دید از عوارض نادر جراحى پتوز است. بعد از عمل جراحى پتوز، ممکن است چشم کامل بسته نشود و هنگام خواب کمى باز بماند. این حالت معمولا موقت است و تا بهبود کامل لازم است که از قطره ها و پماد هاى مرطوب کننده استفاده شود.
با اینکه پلک با عمل جراحى پلک بالاتر مى رود ولى ممکن است ظاهر پلک کاملا طبیعی و قرینه نشود. در مـواردى ممکن است بیش از یک عمل جراحى لازم باشد.
منبع:
http://www.dr-pakravan.com
تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.