خشکی چشم یک بیماری با علل مختلف است که منجر به نا آرامی چشم و اختلال در بینایی میشود. تمام علل این بیماری باعث افزایش غلظت لایه اشکی چشم میشود. تخمین زده میشود که بیش از 30 درصد از افراد از علایم خشکی چشم رنج میبرند. اشک یک لایه 10 میکرونی است که تمام سطح خارجی چشم را میپوشاند. از انجا که نور ابتدا از لایه اشکی عبور میکند و سپس وارد چشم میشود سلامت ان برای کیفیت دید مناسب الزامی است.
اشک باعث شستشو و بیرون بردن گرد و غبار و ذرات متفلس از سطح چشم ها شده و آن را مرطوب مى کند. همچنین اشک داراى مواد مغذى، آنزیم ها و عوامل ایمنى است که براى سلامت چشم ضرورى است. خشکی چشم به علت کاهش یا فقدان مزمن اشک و یا کیفیت نامطلوب آن ایجاد میشود. این وضعیت ممکن است سبب التهاب، تحریک و ناراحتی خفیف ولی دائمی قسمت قدامی چشم شود. در واقع التهاب حاصل از خشکی چشم هم باعث ایجاد علامت برای بیمار میشود و هم باعث ادامه چرخه معیوب خشکی چشم میشود.
اشک از سه لایه تشکیل شده است:
این لایه ها از سطح به عمق شامل لایه چربى، لایه آبکى و لایه موکوسى است. هر کدام از این لایه ها نقش جداگانه اى دارند:
لایه چربى که خارجى ترین لایه اشک را تشکیل مى دهد توسط غدد میبومین تولید مى شود. این لایه مانع تبخیر سریع و جریان یافتن اشک مى شود.
بخش آبکى میانى که قسمت اعظم اشک را تشکیل مى دهد توسط غدد اشکى تولید میشود.
داخلى ترین لایه اشک، لایه موسین که توسط سلول هاى گابلت ملتحمه ساخته میشود، به پخش شدن یکسان لایه آبکى اشک بر روى سطح چشم کمک مى کند.
کمبود در هر یک از این لایه ها منجر به خشکى چشم مى شود. همچنین ممکن است به دلیل وضعیت غیر طبیعى پلک ها و یا کیفیت نامناسب هر یک از لایه هاى اشک، تبخیر اشک با سرعت بیشترى رخ دهد. گاهی اوقات خشکی چشم همراه با شکایت از ریزش اشک بیش از حد از چشم میباشد، چرا که التهاب حاصل از خشکی چشم باعث تحریک غدد مترشحه اشک میشود. از انجا که این اشک کیفیت مناسب ندارد علایم خشکی چشم برای بیمار ایجاد میشود.
چشم به دو روش اشک تولید مى کند. مقدارى اشک به صورت ثابت و مدام ترشح مى شود که مسئول رطوبت طبیعى سطح چشم است، از طرفى در صورت آزردگى سطحى و یا تحریک احساسى، مقدار زیادى اشک تولید مى شود. ورود چسم خارجى در چشم و یا خشکى چشم با ایجاد آزردگى در سطح چشم باعث اشک ریزش رفکسى مى شوند.
علائم و نشانه ها
احساس جسم خارجى، خشکی، سوزش، کاهش دید گذرا ( که معمولاً با چند بار پلک زدن برطرف می شود) ، ترشحات چسبنده گوشه هاى چشم و عدم تحمل لنز تماسى از علائم خشکی چشم هستند. وجود این علائم همراه با نشانه های دیگر در معاینه اغلب منجر به تشخیص میشود.
گاهى بیمار مبتلا به خشکى چشم از اشکریزش شکایت دارد! در این موارد خشکى چشم باعث آزردگى سطح چشم و تحریک بیش از حد ترشح جزء آبکى اشک شده و منجر به آبریزش مى شود.
چه چیزى باعث خشکى چشم مى شود؟
تغییرات هورمونى از علل مهمى هستند که باعث تغییر در میزان تولید اشک و خشکى چشم مى شوند. تغییرات هورمونى بعد ازیائسگى یکى از علل ابتلاى بیشتر خانم ها به خشکى چشم مى باشد. بیمارى هایى که غدد اشکى را درگیر مى کنند مثل لوپوس و روماتوئید آرتریت نیز مى توانند باعث خشکى چشم شوند.
کاهش حس قرنیه نیز مى تواند موجب کم شدن ترشح اشک شود، بنابراین در بیماران دیابتى و بیمارانى که سابقه ابتلا به زوناى چشمى دارند تولید اشک ممکن است کاهش یافته باشد. از طرفى استفاده طولانى از لنز هاى تماسى و جراحى هاى رفرکتیو مثل لیزیک که با آسیب اعصاب حسى قرنیه همراه است مى توانند منجر به خشکى چشم شود. گاهى خشکى چشم ناشی از عوارض داروهایی مثل ترکیبات آنتى هیستامین، داروهاى ضد افسردگى و ضد اضطراب، داروهاى کاهنده فشار خون ، قرص هاى خواب آور، ضد پارکینسون و یا مسکن ها مى باشد. زندگى در مناطق گرم و خشک، بادخیز و پر گرد و غبار و استفاده از سیستم حرارتى با ایجاد رطوبت ناکافى باعث تشدید علائم خشکى چشم مى شود.
کم شدن دفعات پلک زدن هنگام کار مداوم با کامپیوتر یا در اثر بیماریهایى مثل پارکینسون، باعث افزایش تبخیر اشک و تشدید خشکى سطح چشم مى شود. در این موارد باید به بیمار توصیه شود به طور ارادى و به دفعات پلک بزند.
شایعترین علت خشکی چشم کاهش ترشح اشک به علت افزایش سن به خصوص در زنان بعد از یائسگى است. علت دیگر التهاب غدد چربی لبه پلک میباشد که باعث نقص در لایه چربی اشک و در نهایت تبخیر سریع اشک میشود.
تشخیص
چشم پزشکان با بررسى علائم و شکایات در بیمار مبتلا به خشکى چشم همراه با معاینه معمولا خشکى چشم را تشخیص مى دهند.
پزشک ممکن است جهت تایید بیماری میزان اشک را اندازه‌گیری کند. برای این کار کاغذ مخصوص باریکی را در زیر پلک قرار می‌دهد و بسته به میزان مرطوب شدن آن تشخیص می‌دهد که بیمار دچار بیماری هست یا خیر؟ به این آزمایش تست شیرمر Schirmer می‌گویند.
درمان
جایگزین هاى اشک: انواع قطره هاى اشک مصنوعى تولید شده اند. این قطره ها ترکیبى مشابه با اشک دارند و به مرطوب شدن سطح چشم کمک مى کنند. با توجه به وجود مواد نگهدارنده در بعضی از این قطره ها، بیمار حتما باید در مورد مقدار مصرفی دارو با چشم پزشک خود مشورت کند.
انواع قطره هاى اشک مصنوعى بدون نگهدارنده نیزموجود میباشد که معمولا بیمار میتواند ازادانه از انها استفاده کند. این قطره ها بیشتر براى بیمارانى که نگهدارنده موجود در قطره هاى اشک مصنوعى معمول را تحمل نمى کنند تجویز میشود.
به کرات خشکى چشم با بلفاریت همراه است، شستشوى لبه پلک ها و کمپرس گرم به روشى که در درمان بلفاریت توضیح داده شده باعث باز شدن دهانه مجراى غدد میبومین و تحریک ترشح آنان مى شود و در صورتى که به طور مرتب انجام شود باعث درمان بلفاریت و نیز کاهش علائم خشکى چشم مى شود.
بستن پونکتوم ها: پونکتوم ها دهانه مجارى خروج اشک از سطح چشم به بینى هستند (به همین دلیل زمانى که گریه مى کنید دچار آبریزش از بینى هم مى شوید). بستن پونکتوم ها به صورت موقت توسط پلاک و یا بستن دائمى آن ها با کمک حرارت به دوام بیشتر اشک در سطح چشم کمک مى کند.
افزایش رطوبت محیط زندگى به بهبود علائم خشکى چشم کمک مى کند. قرار دادن قابلمه آب بر روى شوفاژ یا بخارى در فصل زمستان باعث افزایش رطوبت مى شود. استفاده از عینک هاى بزرگ با فریم ضخیم و کناره هاى بسته نیز به حفظ رطوبت سطح چشم کمک مى کند.
اجتناب از قرار گرفتن در محیط هاى خشک و پر باد، عدم استفاده از سشوار و ترک سیگار نیز بسیار کمک کننده می باشد. مصرف رژیم هاى سرشار از امگا-٣ مثل ماهى سالمون و ساردین و ممکن است مفید باشد.
یکی از علایم آزاردهنده در بیماران مبتلا به خشکی چشم خستگی در هنگام مطالعه ، کار با کامپیوتر یا هر فعالیت مداوم چشمی است. در این موارد توصیه میشود حتما بیماران پلک زیاد بزنند، هر 20 دقیقه چشمشان را برای 20 ثانیه ببندند و کتاب یا صفحه کامپیوتر را پایینتر از سطح چشم نگاه دارند.
کمبود ویتامین -د از علل خشکى چشم در کودکان دچار سوء تغذیه در کشورهاى در حال توسعه است اما استفاده از پماد ویتامین-د چشمى به غیر از موارد نادر خشکى چشم در زمینه بیمارى استیون جانسون و پمفیگوئید مفید نمى باشد.
منبع:
http://www.dr-pakravan.com
تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.