مردی 65 ساله با شکایت فقدان بویایی و تغییر در حس چشایی که بر اشتها و خورد و خوراک وی تاثیر گذاشته است، به شما مراجعه می‌کند. بیمار پیش از شروع علایم در 9 ماه پیش، دچار عفونت تنفسی فوقانی بوده است. در ابتدا فقط بوهای معمولی به درستی احساس نمی‌شده اما در ادامه احساس یک بوی بد به مدت 3 ماه وجود داشته و سپس بویایی بیمار به طور کامل از بین رفته است....
نکات مهمبیمار مبتلا به اختلال بویایی است یا یک مشکل چشایی واقعی دارد؟ تغییر بویایی مشکل شایعی است که همواره باعث ایجاد اختلال در احساس طعم‌ها می‌شود و بنابراین بیشتر بیماران به دنبال اختلال کارکرد چشایی متوجه آن می‌شوند.
البته در این افراد احساس ترشی، شوری، تلخی و شیرینی تغییر نمی‌کند زیرا احساس این طعم‌ها به وسیله عصب کوردا تیمپانی و نیز شاخه‌هایی از اعصاب زبانی ـ حلقی و واگ درک می‌گردد.
اختلال کارکرد بویایی در چه حدی است؟ آنوسمی به معنی از دست دادن کامل حس بویایی است. با این حال بیشتر بیماران، مبتلا به هیپوسمی (کاهش حساسیت نسبت به تمام یا برخی از بوها) هستند.
کاکوسمی (cacosmia) به معنی درک بوهای طبیعی به صورت بوهای بد یا ناخوشایند است. دیزوسمی (dysosmia) به معنی بروز اختلال در درک بوهای احساس‌شده است.
اختلال چه تاثیری بر کیفیت زندگی داشته است؟ اختلال در درک بو می‌تواند با تغییر در رژیم غذایی باعث کاهش وزن شود. بیماران اغلب به علت عدم توانایی در تشخیص غذاهای فاسد یا بوی مواد سمی نگران هستند.
علت ایجاد اختلال بویایی چه بوده است؟ به دنبال یافتن علل احتمالی باشید (کادر 1). در بیشتر موارد، شرح حال مشتمل بر ماهیت، ویژگی‌های زمانی، شروع، طول مدت و الگوی علایم به تعیین تشخیص کمک می‌کند.
دقت کنید که آیا اختلالی در انتقال بوها در داخل بینی وجود دارد یا مشکل از نوع حسی ـ عصبی است. در مورد انسداد بینی، رینوره و ترشحات پشت حلق که مطرح‌کننده رینوسینوزیت مزمن هستند، از بیمار سؤال کنید.
از دست دادن بویایی به دنبال علایم سرماخوردگی یا آنفلوانزا مطرح‌کننده علل ویروسی هستند. در مورد آسیب‌دیدگی اخیر سر بیمار پرس‌وجو کنید. شرح حال مصرف دخانیات و کوکایین حایز اهمیت است. داروهایی مثل مسدودکننده‌های گیرنده کلسیم می‌توانند بر بویایی تاثیرگذار باشند؛ بنابراین اخذ شرح حال دارویی اهمیت دارد. مواجهه شغلی با مواد شیمیایی سمی نیز می‌تواند بر بویایی تاثیر بگذارد.
توجه به علایم نورولوژیک مثل ضعف عضلانی یا اختلال بینایی ضروری است. مولتیپل اسکلروز، بیماری آلزایمر و به طور نادر برخی تومورهای داخل جمجمه‌ای (مثل مننژیوم و گلیوم‌های فرونتال) می‌توانند به صورت تغییر در بویایی تظاهر یابند.
بایدها
معاینه فیزیکییک معاینه روتین سر و گردن از بیمار به عمل آورید:
ارزیابی بینی با استفاده از اتوسکوپ (یا آندوسکوپ بینی) و جستجوی شواهد مشکلات انسدادی و التهابی مثل پولیپ بینی یا رینیت.
معاینه حفره دهان از نظر خشکی، مشکلات دندانی، لکوپلاکی و عفونت.
ارزیابی پرده صماخ از نظر نشانه‌های بیماری‌های گوش میانی که می‌توانند عصب کوردا تیمپانی را درگیر کنند.
ارزیابی کارکرد اعصاب جمجمه‌ای (خصوصا اعصاب جمجمه‌ای زوج 5، 9 و 10).
تشخیص و درمان
بیماری‌های سینوس و بینی، آسیب دیدن سر و عفونت‌های تنفسی فوقانی مسوول بیشتر موارد اختلال کارکرد بویایی هستند. با بالا رفتن سن، حس بویایی تضعیف می‌شود. پس از رد کردن سایر علل باید کاهش بویایی «ایدیوپاتیک» را مدنظر داشت.
بیماری‌های انسدادی یا التهابی مثل پولیپ بینی یا رینوسینوزیت مزمن را می‌توان با یک دوره کوتاه‌مدت استرویید خوراکی (مثل 60-40 میلی‌گرم پردنیزولون به مدت یک هفته) و سپس استفاده از اسپری موضعی بینی به مدت حداقل یک ماه، درمان کرد.
در صورت شک به عفونت تنفسی فوقانی قبلی (غیرحاد) یا آسیب‌دیدگی سر، نیازی به درمان اختصاصی وجود ندارد. کاهش بویایی ممکن است با گذشت زمان بهبود پیدا کند. در مورد ترومای سر، بهبود کارکرد بویایی معمولا ظرف مدت 12 هفته از آسیب‌دیدگی روی می‌دهد.
بیماران مبتلا به بیماری‌های سینوس و بینی که به استرویید پاسخ نمی‌دهند و بیمارانی که فاقد علت واضحی برای تغییر بویایی هستند باید به یک متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع شوند.
در مواردی که حس بویایی احتمالا باز نخواهد گشت، توصیه‌های لازم برای کنترل ناتوانی‌های ناشی از این مشکل را به بیمار ارایه دهید. بهبود طعم غذاها به کمک چاشنی می‌تواند به بهتر شدن وضعیت خورد و خوراک کمک کند. دستگاه‌های هشداردهنده دود باید در محل کار و زندگی فرد نصب شوند.
اطمینان‌بخشی و توضیح مشکل برای بیماران دچار کاهش بویایی بسیار مهم است زیرا این بیماران اغلب از وجود یک مشکل زمینه‌ای جدی‌تر بیم دارند.
اختلال در درک بو می‌تواند با تغییر در رژیم غذایی باعث کاهش وزن شود. بیماران اغلب به علت عدم توانایی در تشخیص غذاهای فاسد یا بوی مواد سمی نگران هستند.
کادر1. علل احتمال اختلال کارکرد بویایی
انسدادی ـ پولیپوز بینی*، انحراف سپتوم بینی*، تومورهای داخل بینیحسی ـ عفونت‌های ویروسی*، سینوزیت مزمن*، رینیت آلرژیک*، سیگار کشیدن*، مواجهه با مواد شیمیایی سمی، داروهاعصبی ـ آسیب دیدگی سر*، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، هیپوتیروییدی، تومورهای داخل جمجمه
منبع:
http://www.drjent.com
تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.