چطور تنبیه کنیم
همه ی والدین در مورد تنبیه، عقاید شخصی مخصوصی دارند. چه آن هایی که آن را می پذیرند و یا رد می کنند، از تنبیه به عنوان یک روش آموزشی مناسب برای کودکانشان استفاده می کنند.
وقتی که کودکتان را به اتاقش می فرستید، زمان تماشا کردن تلویزیون را محدود می کنید و به او اجازه ی بازی کردن با اسباب بازی مورد علاقه اش را نمی دهید؛ یا وقتی که به دنبال نزدیک شدن کودک به اجاق گاز، فریاد می کشید: «نکن!» در واقع برای اصلاح رفتارها از اصول تنبیه استفاده کرده اید.
اگر می توانستیم کودکانمان را فقط با استفاده از روش های مثبت تربیت کنیم، خیلی عالی بود؛ اما نمی توانیم. برای آموختن الگوهای رفتاری شایسته، هم روش های مثبت و هم منفی لازم هستند. ما قصد نداریم تنبیه را بپذیریم یا رد کنیم. بلکه می خواهیم روش آن را بیاموزیم تا هنگامی که تنبیه به عنوان یک روش تربینی ضروری بود، تاثیر بیشتری داشته باشد.
تنبیه به تنهایی نمی تواند نتایج دلخواه را فراهم کند. زیرا به طور کلی روشی منفی است. این روش به کودک می آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد. اما نمی آموزد که چگونه باید رفتار کند. وقتی تنبیه را بدون تقویت رفتار شایسته به کار می بریم، کودک نمی داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند.
مریم سه ساله برای رسیدن به یک لیوان از صندلی بالا می رود. مادرش او را از صندلی پایین می گذارد و به خاطر بالا رفتن از آن، او را سرزنش می کند. مریم گریه می کند و می گوید، «دیگه نمی روم بالا،مامان». تا این مرحله خوب است؛ اما این دختر بچه نمی آموزد که می تواند از جایی امن تر لیوان بر دارد، یا دفعه ی بعد باید از کسی کمک بخواهد. او آموخته است که چه کاری را نکند؛ ولی یاد نگرفته است که چه باید بکند.
به علاوه، تنبیه وقتی موثر است که موقتی باشد چون وقتی از یک تنبیه به دفعات زیاد استفاده شود، تاثیرش را از دست می دهد. والدین مکرراٌ چیزهایی شبیه این را به ما می گویند: «اولین باری که کودکم را تنبیه بدنی کردم، خیلی گریه کرد و پس از آن، برای مدت طولانی رفتارش تصحیح شد، اما حالا که مرتبا به خاطر رفتارهای نادرستش تنبیه بدنی می شود، هیچ تاثیری ندارد و به نظر هم نمی رسد که به هیچ وجه اهمیتی بدهد.» این یک واکنش تطبیقی کلاسیک است و به سبب همین اثر است که ما تنبیه بدنی را به عنوان شکلی از تنبیه توصیه نمی کنیم.
از آنجایی که گاه تنبیه به عنوان یک روش مدیریت، لازم می شود، این پرسش شکل می گیرد که: پس چه وقت و چگونه می توانیم از آن استفاده کنیم؟ ما این اصول را پیشنهاد می کنیم:
تنبیهی را انتخاب کنید که رفتار ناخواسته را کاهش دهد.
تنبیه فقط وقتی موثر محسوب می شود که بروز رفتار نامناسب را کاهش دهد. در بسیاری از مواقع، کودکان را برای تنبیه به دفتر مدیر مدرسه می فرستند؛ ولی همان طور که انتظار می رود، نتیجه ای عاید نمی شود. دانش آموز از انجام تکالیف خودداری می کند و از منتظر ماندن در دفتر مدرسه لذت می برد، پس رفتارش با بی توجهی تقویت می شود.
تنبیه بدنی، ایجاد محدودیت و گرفتن اسباب بازی ها یا امتیازات خاص (مانند تماشای کارتون) در صورتی «تنبیه» تلقی می شوند که موثر واقع شوند.
برای نمونه، وحید نه ساله را به خاطر کتک زدن خواهرش به اتاقش فرستادند. او در آنجا با کامپیوتر و اسباب بازی هایش مشغول بازی شد. وقتی مادرش به او گفت که می تواند از اتاق بیرون بیاید، در حال تماشای کارتون مورد علاقه اش بود. او حتی فراموش کرده بود که تنبیه شده است. به علاوه، وقتی از اتاق خارج شد، خواهرش را دوباره کتک زد تا باز به اتاقش فرستاده شود.
پس نصیحت ما این است که نخست نتایج تنبیه را بررسی کنید. اگر رفتار هدف کاهش یافته بود، می توانید دوباره از آن نوع تنبیه استفاده کنید. در غیر این صورت، تکرار آن تنبیه سودی ندارد و باید روش دیگری را بیازمایید.
در تنبیه زیاده روی نکنید.
اگر بیش از حد از تنبیه استفاده کنید، کودک شما به آن عادت خواهد کرد و تنبیه تاثیر خود را به تدریج از دست خواهد داد. هر اقدامی- اگر هم موثر باشد- شامل ممنوع کردن تماشای تلویزیون، تنبیه های بدنی و غیره، با استفاده ی بیش از حد، تضعیف می شود و اثر مورد نظر شما را ایجاد نخواهد کرد.
از تنبیه در کنار روش های مثبت استفاده کنید.
وقتی تنبیه را به عنوان یک روش انتخاب می کنید، باید به کودک آموزش نیز بدهید. تنبیه به تنهایی رفتار خوب را به کودک نمی آموزد. برای تشویق کودک به انجام آن چه می خواهید، باید تفهیمش کنید، به او آموزش دهید و در صورت اصلاح رفتار مزبور، پاداشی برایش در نظر بگیرید. اگر کودکتان را به خاطر دویدن به سمت خیابان تنبیه کردید، سپس باید روش عبور از خیابان را به او آموزش دهید و در نهایت به خاطر منتظر ماندن در کنار خیابان یا عبور محتاطانه از خیابان، او را تحسین کنید. با این روش، تاثیر تنبیه بیشتر خواهد شد.
تنبیه را به تعویق نیندازید.
اگر قصد تنبیه کودکتان را دارید، درست پس از رفتار ناپسندش این کار را انجام دهید. رفتار انسان را پی آمدهای بدون وقفه کنترل می کنند (این پی آمدها می توانند مثبت یا منفی باشند). پس صبر نکنید تا «بابا بیاد خونه». تا عصر یا فردا یا هفته ی بعد صبر نکنید. هر تنبیهی، اثرش را با گذشت زمان از دست می دهد و ممکن است کودک نتواند ارتباط تنبیه را با عمل ناپسندش درک کند.
همیشه پی آمدها را تشریح کنید.
کودک باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می کند و در صورت پافشاری در انجام آن، واکنش شما چه خواهد بود. تصمیم خود و پی آمدهای نادیده گرفتن آن عمل را به او بگویید.
ثابت قدم باشید.
تنبیه موثر نه تنها یک تنبیه بدون وقفه است، بلکه تنبیهی است که برای کودک قابل پیش بینی باشد. تنبیه باید در تمام مواردی که آن رفتار ناپسند سر می زند، انجام شود. اگر به کودکتان گفته اید که در صورت پرت کردن عروسکش، آن را از او خواهید گرفت، پس از هر بار پرت کردن به وعده ی خود عمل کنید تا همیشه منتظر پی آمدهای رفتار ناپسند خود باشد.
الکی تهدید نکنید.
کودک را به تنبیهی که آن را انجام نمی دهید، تنبیه نکنید. پیش از واکنش نشان دادن، دومین، سومین یا دوازدهمین فرصت را به او ندهید. همیشه به حرفی که می زنید عمل کنید و چیزی را که گفتید، جدی بگیرید. تهدیدهای پوچ و ناپایدار، به رفتارهای نادرستی می انجامد که تثبیت شده، در برابر تغییر مقاوم تر می شوند.
برای اصلاح رفتار به کودک فرصت دهید.
هدف از تنبیه، اصلاح رفتار کودک است پس باید به او فرصت بدهید تا آموخته هایش را نشان دهد. اگر تنبیه طول بکشد، ممکن است کودک فرصت پیدا نکند که رفتار خود را اصلاح کند. کودک دیر به خانه می آید، یا وقتی برای چندمین بار به درخواست شما برای صرف شام توجهی نمی کند، ممکن است عصبانی شوید و برای یک ماه به او اجازه ی بیرون رفتن از خانه را ندهید. در آن یک ماه او نمی تواند نشان دهد که زود به خانه برگشتن پس از بازی یا حضور به موقع در سر میز شام را آموخته است. او آن قدر از این تنبیه می رنجد که پنهانی از خانه خارج می شود یا مانند یک حیوان زندانی رفتار می کند.
اما اگر تنبیه او چنین بود که می بایست برای دو روز، بلا فاصله پس از تعطیل شدن از مدرسه به خانه می آمد، روز سوم فرصت می داشت تا اصلاح رفتار خود را نشان دهد و ظرف یک ماه اعتماد شما را جلب کند.
تنبیه بدنی باید کنترل شده و مختصر باشد.
ما به عنوان یک اصل، تنبیه بدنی را توصیه نمی کنیم. اما موارد استثنایی نیز وجود دارد. برای نمونه اگر کودک دو ساله ی شما می خواهد یک سوزن را داخل پریز برق فرو کند،ممکن است فریاد بزنید «نکن!» و بعد بلافاصله سوزن را از او بگیرید و و با دست ضربه کوچکی به پشت دستش بزنید. برای یک بچه کوچک، این روش بسیار مناسب تر از یک نطق بی سرو ته درباره خطرات الکتریسته است !
روش مو ثر دیگر این است که دست بچه را درحالی که موکدا او را از عملی نهی می کنید بگیرید. ارزش این روش در مواردی است که ممکن است از کوره در بروید و کودک را به شدت کتک بزنید.
هر گز هنگام عصبانیت از تنبیه بدنی استفاده نکنید. اگر می خواهید این روش را به کار بگیرید، بهتر است به جای یک واکنش احساسی و هیجانی،به یک اقدام سنجیده دست بزنید،به این معنی که عمل شما باید هدفمند، مختصر و کنترل شده باشد. ما معتقدیم که محدودیت های خارجی تنبیه بدنی باید در حد یک ضربه کوچک به پشت دست یا به کفل کودک باشد، آن هم با کف دست. هر تنبیهی بیش از این، می تواند خطرناک و زیانبار باشد. هرگز برای تنبیه از ترکه، کمربند، خط کش یا امثال آن استفاده نکنید.
سعی کنید به جای تنبیه بدنی از روش های دیگر نظیر محروم کردن موقتی، تصحیح بیش از حد و اشکال دیگر تنبیه نظیر محدود کردن و گرفتن برخی امتیازات استفاده کنید.
یادتان باشد بهترین روش های تربیتی عبارتند از : پی آمد های مثبت و منفی که برای یک رفتار طراحی و اجرا شده اند.
منبع:
http://drshahmiri.com
تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.