دکتر یزدی متخصص تعویض مفصل زانو در گفتوگو با فرهیختگان
۲۹ آذر ۱۳۸۸ : هنوزتعویض مفصل زانو جزو عمل‌های زیبایی است !
چه گروه‌هایی بیشتر به مشکلاتی در زانو مبتلا می‌شوند و مهم‌ترین مشکلات‌شان چیست؟
افراد مختلفی ممکن است دچار بیماری‌هایی در مفصل زانو شوند. ممکن است این بیماری ناشی از آسیب‌هایی در زانو باشد. مثلا در ایران آمار تصادفات بالا است و طبیعی است که در این بخش بیماران جوان زیادی به دلیل تروما و آسیب‌های ناشی از تصادف با شکستگی‌های اطراف زانو یا آسیب‌های رباطی مراجعه کنند. آسیب‌های ورزشی نیز از علل مشکلات رباط و مینسک است همچنین در ایران افراد مسن هم زیاد به مشکلاتی چون آرتروز و دردهای زانو مبتلا می‌شوند. سن ابتلا به آرتروز حتی تا زیر 40، 45 سال هم گاهی مشاهده می‌شود. دلایل افزایش تعداد بیماران نیازمند جراحی و تعویض زانو هم متفاوت است. در برخی موارد مراجعه دیرهنگام یکی از دلایل است شاید اگر در مراحل اول درمان به پزشک مراجعه کنند با انجام یک‌سری اقدامات یا جراحی‌های سبک‌تر نیازی به تعویض زودرس نباشد.
زنان بیشتر به بیماری‌های مفصل زانو مبتلا می‌شوند یا مردان؟
تعداد مراجعه زنان بیشتر از مردان است. البته این به معنای مبتلاشدن بیشتر زنان نیست. شاید زنان بیشتر و زودتر به پزشک مراجعه می‌کنند. آمار دقیقی از بیماران مبتلا به مشکلات مفصل زانو در دسترس نیست.
مسائلی مثل کمبود کلسیم در زنان یا باردار شدن‌شان در ابتلا به مشکلات مفصل زانو تاثیر دارد؟
کمبود کلسیم منجر به نرمی یا پوکی استخوان می‌شود و در زنان چاق یا در دوران بارداری باعث تشدید این حالت می‌گردد. در برخی موارد هم انجام مستمر بعضی از امور خانه در زنان خانه‌دار ممکن است باعث بروز مشکلاتی در مفصل زانو شود ولی به‌طور کلی معضلات ایجادشده در مفصل زانو به گروه خاصی محدود نمی‌شود. فاکتورهای مختلفی در بروز این بیماری موثر است؛ سابقه ضربه به زانو، میزان و نوع فعالیت، وزن و نوع شغل ازجمله این فاکتورها است.
در حال حاضر انجمن حمایت از بیماران مبتلا به مشکلات مفصل زانو وجود دارد؟
انجمن جراحان زانو در حال حاضر فعالیت می‌کند اما انجمنی که وابسته به بیماران یا حامی بیماران باشد، وجود ندارد. یکی از مشکلات کسانی که نیاز به جراحی زانو پیدا می‌کنند و توان مالی ندارد هم همین است.
متاسفانه هنوز در قانون بیمه، تعویض زانو در شمار جراحی‌های زیبایی قرار دارد در حالی که بسیاری از کسانی که در سن بالای 55 یا 60 سال به این عمل نیاز پیدا می‌کنند، توان پرداخت هزینه پروتز را ندارند و در سال‌های آخر زندگی مجبور به تحمل وضعیت خود هستند که همین مساله باعث ناتوانی آنها می‌شود.
هزینه عمل تعویض زانو چقدر است؟
هزینه جراحی و پروتز حداقل 2/5 میلیون تومان است (سال 88) و اگر هزینه بستری در بیمارستان دولتی را هم به آن اضافه کنیم سه تا چهار میلیون تومان خواهد بود که برای بسیاری از بیماران قابل پرداخت نیست، در حالی که در بسیاری از کشورهای اروپایی بیماران برای این جراحی پولی نمی‌پردازند.
در این شرایط بیماران نیازمند چه می‌کنند؟
در حال حاضر هیات امنای بیمارستان‌ها به‌طور موردی به کسانی که توان مالی ندارند، درصدی از هزینه‌ها را کمک می‌کنند اما تعداد افراد نیازمند به جراحی زیاد است و تعداد زیادی از این افراد حتی از رفتن به بیمارستان دولتی هم صرف‌نظر می‌کنند.
نگرش مردم نسبت به جراحی مفصل زانو چیست؟
متاسفانه برخی مردم دید خوبی نسبت به تعویض مفصل زانو ندارند، بعضی‌ها تصور می‌کنند در صورت جراحی ممکن است فلج شوند یا این جراحی برابر است با ناتوانی؛ در صورتی که این جراحی برای بهبود کیفیت زندگی انجام می‌شود. شاید دلیل این تصور بروز برخی عوارض در تعداد معدودی از عمل‌های جراحی انجام شده در مراکز مختلف باشد. در حالی که اگر عمل جراحی درست انجام شود، عارضه خاصی نیز در پی نخواهد داشت اما به شرط اینکه بیمار هم در همه مراحل با جراح همکاری داشته باشد و فیزیوتراپی بعد از عمل را انجام دهد.
در عمل تعویض مفصل زانو چه کاری انجام می‌شود؟
در مفصلی که دچار آرتروز است، ابتدا غضروف تخریب می‌شود و با پیشرفت تخریب که چند مرحله خفیف تا پیشرفته دارد درمان‌ها متفاوت خواهد بود، اگر به مرحله پیشرفته تخریب رسیده باشیم درمان‌های معمول دیگر جوابگو نیست و نیاز به جراحی و تعویض مفصل پیدا می‌شود. در این مرحله به جز دردناک بودن شاهد تغییر شکل اندام خواهیم بود. در این عمل پروتزهای فلزی در انتهای استخوان ران و بالای ساق قرار می‌گیرد و در بین آنها یک نوع پلاستیک مخصوص از جنس پلی‌اتیلن قرار می‌گیرد. در این عمل برای گذاشتن این مفصل جدید غضروف و قسمتی از استخوان برداشته می‌شود. گاه نیاز به عوض کردن کشکک هم هست بدین روش تغییر شکل اندام اصلاح می‌شود و اندام عملکرد خوبی پیدا می‌کنند.
معمولا هر دو زانو نیاز به تعویض پیدا می‌کند؟
بله، البته گاه ممکن است آسیب در یک پا باشد ولی در اکثر موارد دوطرفه است.
معمولا شروع مشکلات مفصل زانو در چه سنی است؟
متفاوت است، ممکن است یک جوان 20 ساله به دلیل شکستگی یا آسیب‌های شدید قبلی دچار تخریب زانو شود یا این در افراد مسن دیده شود اما به‌ندرت قبل از 35 سالگی به‌طور اولیه با این مشکلات درگیر می‌شوند و بیشتر از دهه پنجم زندگی شروع می‌شود که البته باز هم بستگی به شرایط دارد. سن عامل تعیین‌کننده است اما عامل اصلی نیست.
برای پیشگیری چه می‌توان کرد؟
باید عوامل آسیب‌زا را از زندگی‌مان حذف کنیم. مهم‌ترین کار این است که از ایجاد ضربه به زانو به‌خصوص در سنین پایین‌تر جلوگیری کنیم. مراقب باشیم که زانو دچار پیچش ناگهانی نشود. ورزشکاران به‌ویژه باید مراقب زانوی خود باشند و قبل از ورزش حرفه‌ای خود به قدر کافی نرمش کنند تا عضلات تقویت شوند و آماده باشند. فاکتور دیگر افزایش وزن است که باید کنترل شود. شرایط شغلی هم نباید آسیب‌زا باشد. کسانی که در مرحله آرتروز هستند باید عضلات چهارسر زانو را تحت نظارت فیزیوتراپیست قوی کنند و ورزش‌های آسیب‌رسان به زانو را انجام ندهند. روی آوردن از ورزش‌های خاص به شنا می‌تواند موثر باشد. کودکان و افراد جوانی که دچار شکستگی اطراف یا داخل مفصل هستند یا دچار آسیب رباط مینسک زانو می‌شوند باید به‌طور دقیق درمان شوند تا دچار مشکلات بعدی نگردند.
بیشتر چه ورزشکارانی دچار مشکل می‌شوند؟
بیشتر فوتبالیست‌ها و افرادی که اسکی می‌کنند اما در سایر رشته‌های ورزشی هم دیده می‌شود.
وضعیت جراحی زانو در کشور از نظر علمی در چه سطحی است؟
خوشبختانه از نظر علمی در وضعیت بسیار خوبی هستیم و جایگاه خوبی داریم. با اینکه ما برخی امکاناتی را که در کشورهای غربی وجود دارد کمتر در اختیار داریم اما اعمال جراحی بسیار خوب و باکیفیتی در ایران انجام می‌شود. هر سال سمینارهای تخصصی علمی در این حوزه و حوزه ارتوپدی برگزار می‌شود که سطح علمی بسیار بالایی دارد.
مهم‌ترین مشکل جراحان زانو در ایران چیست؟
مشکل اصلی تامین وسایل مورد نیاز برای بازسازی و تعویض مفصل است. در حال حاضر برخی تجهیزات موجود نیست یا اینکه قیمت بالایی دارد و بیمارستان‌ها امکان تهیه آن را ندارند.
تجهیزات پزشکی این جراحی‌ها در داخل تولید می‌شوند؟
خیر، بیشتر وسایل و تجهیزات اعمال جراحی تخصصی زانو وارداتی هستند. یک شرکت ایرانی مدتی در زمینه تهیه پروتز تلاش کرد اما موفق نشد و محصولاتش مورد استقبال قرار نگرفت.
بسیاری افراد با دیدن مویرگ‌های پاره‌شده در اطراف زانو از آسیب مفصل زانوی خود احساس نگرانی می‌کنند، این علائم ارتباطی به مفصل زانو دارد؟
نه اینها رگ‌های واریسی هستند که بیشتر در افراد چاق دیده می‌شوند و ارتباطی بین آنها و درد زانو وجود ندارد.
آیا کسانی که برای افزایش قد اقدام به جراحی می‌کنند هم به شما مراجعه می‌کنند؟ نظرتان در این باره چیست؟
بله افراد زیادی هستند که خواستار انجام این عمل هستند. این عمل درواقع شکستن و بلند کردن استخوان است که به شکل تدریجی و در استخوان ران یا ساق (بسته به مورد) انجام می‌شود اگر بیمار دچار اختلاف طول اندام باشد یا مشکل در راه رفتن، اینگونه عمل‌ها منطقی است اما اینکه عمل تنها به‌منظور زیبایی باشد درواقع به صلاح نیست چراکه این عمل عوارضی خواهد داشت. ممکن است استخوان خوب جوش نخورد یا اختلالی در دامنه حرکتی مفاصل مجاور به وجود آورد. به هر حال عوارض آن بیشتر از فواید است و ما آن را توصیه نمی‌کنیم. در مواردی که به من مراجعه می‌کنند همواره با بیماران گفتوگو می‌کنم، چراکه بیشترین دلیل انجام این عمل می‌تواند یک دلیل روانی باشد. تعویض مفصل زانو تحت پوشش اکثر بیمه‌ها نیست. «عمل تعویض مفصل زانو در شمار جراحی‌های زیبایی قرار گرفته و درمان آن تحت پوشش اکثر بیمه‌ها قرار نمی‌گیرد به همین دلیل بسیاری از کسانی که به عمل تعویض مفصل زانو نیاز پیدا می‌کنند یا باید مبلغی بیش از 2/5 میلیون تومان بپردازند یا اینکه از درمان زانوی خود صرف‌نظر کنند.»
به گفته دکتر حمیدرضا یزدی، متخصص و فلوشیپ تعویض مفصل و جراحی‌های آرتروسکوپیک زانو، با وجود اینکه تعداد مبتلایان به بیماری‌های مفصل زانو در ایران کم نیست و هزینه‌های درمان هم برعهده بیماران است و متاسفانه تعداد زیادی از بیماران نیازمند جراحی نیز توان پرداخت این هزینه‌ها را ندارند ولی هنوز انجمن غیردولتی‌ای که حمایت از این بیماران را برعهده بگیرد، شکل نگرفته است.
دکتر حمید رضا یزدی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران است که پس از اتمام تحصیلات تخصصی، دوره فلوشیپ جراحی زانو را در انگلیس و کانادا گذرانده و به ایران بازگشته است. او اکنون در بیمارستان‌های دانشگاهی و غیردانشگاهی مشغول درمان است.
منبع:
http://www.dr-yazdi.com
تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.