مطالبی را که در مورد نکات مهم در مراقبت های پس از جراحی پلاستیک بینی به رشته تحریر درآورده ام به تمام بیمارانی که تحت عمل جراحی پلاستیک بینی قرار می گیرند کمک می کند تا پاسخ بسیاری از سوالات خود را دریابند. از آنجا که این مطالب تا حد زیادی بر طبق نظر شخصی مولف براساس یک دهه و نیم تجربه جراحی بینی تنظیم گردیده است، در بعضی از موارد نکات ذکر شده بر اساس نوع جراحی و جراح متفاوت است. بنابراین راهنمایی های جراح بینی مربوطه کامل کننده مطالب ذیل است:
۱ - در طی دوران پس از جراحی روند ترمیم زخمها و التیام بافت ها باید در مسیر مناسب خود قرار گیرد. بنابراین حصول به نتایج مطلوب در جراحی پلاستیک بینی بدون انجام مراقبت های دقیق از جانب پزشک و بیمار امکان پذیر نیست.در ساعت های ابتدایی پس از جراحی، خونریزی جزئی به صورت نشت خون از کنار پانسمان بینی امری طبیعی است و جای نگرانی ندارد. در این مواقع می توان به کمک دستمال کاغذی مرطوب صورت بیمار را تمیز نمود.
۲ - گاهی در ساعات اولیه پس از به هوش آمدن بیمار احساس گلودرد می کند که ممکن است بخاطر اثر لوله بیهوشی باشد.
۳ - در بعضی از بیماران به علت وسعت زیاد اقدامات جراحی در قسمت استخوانی بینی، ممکن است کبودی دور چشم بیشتر نمایان شود. حتی گاهی اوقات قسمتی از سفیدی چشم دچار خونمردگی می شود. هیچکدام از موارد مذکور اهمیتی در نتیجه نهایی عمل جراحی نداشته و موقت هستند. گاهی از مواقع تورم ظرف روز اول و دوم افزوده شده و به قله خود در روز سوم می رسد که نباید باعث نگرانی شود.
۴ - در ۲۴ ساعت اول پس از عمل بهتر است در جهت کاهش تورم دور چشم از کیسه یخ بر روی چشم ها استفاده شود. ساده ترین راه این است که دو عدد دستکش از جنس لاتکس با سه تا چهار قطعه مکعبی یخ در هر کدام پرشود و سپس دو دستکش به یکدیگر گره زده شده و بر روی چشم های بیمار قرار گیرد. در صورت آب شدن کامل یخ ها، لازم است این کار تکرار شود.
۵ - در مواردی که پس از عمل جراحی، در داخل بینی بیمار پانسمان قرار داده شده باشد، این پانسمان ها در روز اول تا سوم پس از عمل توسط جراح خارج می شوند.
۶ - در انتهای عمل جراحی بر روی بینی بیمار قالبی از جنس پلیمر سبک (به جای گچ که سابقا استفاده می شد) گذاشته می شود. این قالب بین روز چهارم تا هفتم توسط جراح از روی بینی برداشته می شود. در طی این مدت لازم است از وارد شدن هر ضربه و نیز از دست زدن به آن اجتناب شود. در همان روز برداشتن قالب بیمار می تواند قبل از مراجعه به مطب به طور کامل به حمام برود و سر و صورت خود را بشوید. در این حالت چسب ها شل می شود و برداشتن قالب را تسهیل می کند.
۷ - معمولا هیچ برش و یا بخیه ای بر روی پوست بینی وجود ندارد. در تعدادی از بیماران که بخیه دارند، بین روز چهارم تا هفتم توسط جراح بخیه بینی برداشته می شود.
۸ - پس از برداشتن قالب، با استفاده از چسب های ضدحساسیت بر روی بینی، سعی می شود تا ثبات بیشتری برای بینی در روند ترمیمی تامین گردد. مدت زمان استفاده از این چسب ها در بیماران مختلف متفاوت است.
۹ - در مواردی که توام با جراحی پلاستیک بینی، جراحی انحراف تیغه بینی نیز انجام شده باشد، در بسیاری از این موارد ورقه هایی از جنس سیلیکون به طور موقت در دو طرف تیغه بینی قرار داده می شود تا از چسبندگی و عود انحراف جلوگیری شود. این ورقه ها معمولا بین هفته اول تا سوم توسط جراح از داخل بینی بیرون آورده می شوند.
۱۰ - در طی این چند هفته پس از عمل به علت جمع شدن و خشک شدن ترشحات در داخل بینی ممکن است تنفس مشکل شود. برای رفع این مساله بیمار می تواند روزانه در چند نوبت محلول سرم نمکی نرمال را با استفاده از یک سرنگ ۲۰ سی سی بدون سوزن در حالی که در دستشویی ایستاده است، در بینی خود بریزد، به طوری که بدون خیس شدن چسب ها، مقداری از ترشحات بینی شستشو داده شود و خارج گردد.
۱۱ - تا دو هفته پس از عمل سعی شود از تخلیه ترشحات بینی با فشار خودداری شود.
۱۲ - در بعضی از بیماران در هفته های اول پس از عمل ممکن است لب بالا مقداری بیحس باشد. این حالت ظرف چند هفته از بین می رود.
۱۳ - در افراد شاغل معمولا یک هفته مرخصی برای انجام این عمل و دوران پس از آن کافی است. این زمان بسته به وضعیت و تمایل بیمار قابل تمدید است. رفتن به مسافرت نیز بعد از ۵ تا ۷ روز بعد از عمل بلامانع است.
۱۴ - در هفته های اول پس از عمل لازم است از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری شود. اشعه آفتاب موجب افزایش ورم بینی می شود. همچنین لازم است از قرار گرفتن در معرض وسایل حرارت زا مانند اجاق گاز خودداری شود.
۱۵ - در طی روزهای اول پس از عمل از هر گونه ضربه به بینی باید پرهیز شود. به عنوان مثال در هنگام خواب باید طاق باز خوابید و در هنگام پوشیدن و درآوردن لباس از لباس های دگمه دار یا زیپ دار استفاده کرد تا ضربه ای به بینی وارد نشود.
۱۶ - در هنگام خوابیدن سعی شود نیم تنه بالاتر از پاها قرار گیرد تا ورم کمتری در ناحیه صورت ایجاد شود. می توان در منزل با گذاشتن بالش هایی در زیر تشک، شیب حدود ۳۰ درجه را ایجاد کرد. نشستن یا ایستاده بودن در روز اول نه تنها مانعی ندارد بلکه بهتر از این است که بیمار درازکش باشد چرا که این حالت عمودی به کاهش ورم کمک می کند.
۱۷ - در هفته های اول پس از عمل لازم است از فعالیت های بدنی شدید و ورزش های سنگین اجتناب شود، بویژه ورزش هایی که موجب برافروخته شدن صورت می شوند. از ورزش های رزمی و یا ورزش هایی که با احتمال ضربات توپ به بینی همراهند مدت زمان بیشتری باید اجتناب شود.
۱۸ - هیچ محدودیت غذایی وجود ندارد بجز آن که از خوردن غذاهایی که به جویدن طولانی نیاز دارند، مانند استیک، کباب برگ، ساندویچ و امثال آنها در هفته های اول باید پرهیز شود. در طی روزهای اول پس از جراحی بهتر است گوشت و مواد مغذی دیگر ابتدا در مخلوط کن نرم شود تا جویدن کمتری لازم باشد. همچنین از خوردن چای و قهوه داغ در این روزها اجتناب شود. نوشیدن مایعات کافی مانند آب میوه و سوپ در رفع خشکی دهان کمک می کند.
۱۹ - در هفته اول پس از عمل سعی شود عطسه با دهان باز انجام شود و از حرکات شدید صورت در هنگام خنده و نیز ازگریه اجتناب شود.
۲۰ - می توان با استفاده از مسواک نرم دندان ها را مسواک زد به شرطی که از دستکاری لب بالا اجتناب شود.
۲۱ - شستن صورت یا حمام کردن به شرطی که پانسمان روی بینی خیس نشود بلامانع است.
۲۲ - به مدت یک ماه پس از عمل از شنا کردن، آفتاب گرفتن و سونا خودداری شود. شیرجه به مدت دو ماه و اسکی روی آب به مدت سه ماه باید کنارگذاشته شود.
۲۳ - از گذاشتن عینک طبی یا آفتابی به مدت یکماه خودداری شود. در صورتی که با استفاده از چسب ضد حساسیت عینک به پیشانی متصل شود، از همان روز اول می توان از عینک استفاده نمود.
۲۴ - استفاده از لنزهای تماسی چشم روز بعد از عمل بلامانع است.
۲۵ - استفاده از مواد آرایشی بلامانع است.
۲۶ - بخاطر اثر چسب های بینی بعضی از بیماران ممکن است تصور نمایند که بینی ایشان بیش از حد بالا برده شده است، اما پس از برداشتن چسب ها نوک بینی به تدریج در وضعیت طبیعی خود قرار می گیرد.
۲۷ - حدود ۷۰ درصد ورم در دو هفته اول پس از عمل می خوابد. ۱۵ درصد ظرف دو ماه، ۱۰ درصد ظرف یک سال و باقی ورم به تدریج ظرف دو سال فروکش می کند. تفاوت بینی یک ماه و یک سال پس از جراحی کاملا مشهود است. معمولا نوک بینی آخرین جایی است که ورم آن می خوابد.
۲۸ - اکثر بیماران درد مهمی پس از عمل ندارند. گاهی به علت پانسمان داخل بینی احساس سنگینی و درد خفیف در ناحیه صورت و پیشانی وجود دارد و با مسکن های ساده مانند استامینوفن قابل رفع است. از خوردن مسکن هایی مانند آسپیرین یا بروفن، قبل و بعد از عمل باید خودداری شود زیرا با کاهش انعقادپذیری خون، تمایل به خونریزی را افزایش می دهند.
۲۹ - به علت چسب هایی که پس از عمل برروی بینی زده می شود، ممکن است در ماه های اول پس از عمل پوست بینی چرب تر باشد و نیز در افراد مستعد جوش های صورت بیشتر شود که در این موارد توسط پزشک داروهای مناسب تجویز می شود.
۳۰ - در روزهای اول پس از عمل گاهی حالت افسردگی برای بیمار ایجاد می شود. استرس پیش از عمل، تورم صورت و چشم ها، شکل جدید بینی و تغییراتی که برای اولین بار توسط بیمار مشاهده می شود و ممکن است برای او غیر منتظره باشد از عوامل موثر در این نگرانی زودگذر هستند. گاهی همراهان بیمار با اظهار نظرهای پی در پی که مبتنی بر دید هندسی و درشت نمایی تلسکوپیک است، دید لوله تفنگی با زاویه ای بسیار باریک را در نگاه به بینی به بیمار القا می کنند و موجب تشدید وسواس و نگرانی بیمار می شوند.
۳۱ - پس از هفته های اول در تعدادی از بیماران ممکن است نوک بینی ورم زیادی داشته باشد. به خصوص در بینی های گوشتی مدت زمان بیشتری طول می کشد تا ورم بینی فروکش نماید و در طی این مدت موقتا بینی بزرگ جلوه می کند به طوری که حتی برخی از اطرافیان که تصویر چهره قبلی بیمار را دست خود ندارند تصور می نمایند که بینی حتی بزرگتر هم شده است. بدیهی است که اگر بینی گوشتی با وجود ورم زیاد کوچک باشد، پس از فروکش کردن ورم یک بینی غیرطبیعی خواهد شد.
۳۲ - دست کم دو سال برای اظهار نظر نهایی در مورد نتیجه عمل باید صبر کرد. بسیاری از بیماران چند هفته پس از عمل درحالیکه هنوز ورم بینی بطور کامل فروکش نکرده است با نگاهی موشکافانه درجلوی آینه ساعتها به نظاره بینی خود می نشینند. این نگاه موشکافانه که تنها به بینی معطوف بوده و به سایر اعضا صورت توجهی ندارد، موجب می شود که از یک سو بسیاری از عدم تقارنهای طبیعی، به صورت عیب جلوه کند واز سویی دیگر زیبایی وتناسب ایجاد شده بینی با دیگر اجزای صورت، تحت الشعاع نگاه محدود به بینی قرارگیرد.
۳۳ - آخرین توصیه ام به بیماران عزیز این است که همان طور که در قسمت های قبلی سلسله مباحث جراحی پلاستیک بینی اشاره کرده ام، اصراری بر کوچک شدن بیش از حد بینی در جراحی پلاستیک بینی نداشته باشند. در این مورد مرزهای وجود دارد که فراتر از آنها عوارض قرار دارند. نکات زیر مطلب را بهتر روشن می کند:
نخست آن که زیبایی لزوما به معنای کوچکی نیست بلکه زیبایی بینی درگرو تناسب قسمت های مختلف بینی با هم و نیز تناسب کل بینی با قسمت های مختلف چهره است. هدف جراحی زیبایی بینی زیباتر به نظر رسیدن چهره است نه صرفا کوچک کردن بینی. چه بسیار بینی هایی که با وجود اندازه های بسیار کوچک نه تنها بر زیبایی چهره نیفزوده اند بلکه تناسب قبلی را هم از بین برده اند.
دوم آن که نوع بافت های بینی فاکتور محدود کننده ای در جراحی بینی است. بینی های با پوست ضخیم و بافت غضروفی ناچیز بارزترین نمونه تاثیر بافت بینی بر نتیجه عمل است. این بینی ها تمایل دارند در مقابل تلاش جراح برای زیبایی مقاومت کنند و با ضخامت پوست ظرافت های بینی را کم کنند. این هنر، دانش و تجربه جراح است که باید در چنین تنگناهایی بر محدودیت های بافتی فائق آید.
سوم آن که کوچک شدن بینی تا حدی مطلوب است که عملکرد تنفسی بینی به مخاطره نیفتد. کاهش بیش از حد اندازه سوراخ های بینی وبرداشته شدن بیش از اندازه بافت های استخوانی، غضروفی و پوست، ممکن است سلامت فرد را بخاطر از دست دادن مسیر تنفسی بینی با مشکلات جدی مواجه سازد. جراح بینی با ارزیابی دقیق وضعیت داخل بینی پیش از جراحی، با پیش بینی بسیاری از احتمالات، می تواند ریسک عوارض تنفسی را به حداقل برساند.