دیسک بین مهره ای
دیسک ها عناصری از جنس غضروف نرم ( فیبروالاستیک ) هستند که در بین دو مهره مجاور قرار می گیرند و در ایجاد انعطاف پذیری ستون فقرات, ممانعت از تماس مهره ها, و محافظت نخاع دخیل هستند.
دیسک ها از ناحیه گردن تا لگن در بین مهره ها قرار دارند و بر اساس مکان قرار گیری به انواع گردنی, پشتی و کمری تقسیم می شوند. بطور اختصاصی نیز برای توصیف مکان دیسک از مهره بالا و پایین دیسک برای معرفی مکان ان استفاده می کنیم مثل دیسک 4 و 5 گردن که منظور دیسک واقع شده در بین مهره های 4 و 5 گردنی است.
بصورت طبیعی از سن 18 سالگی به مرور دیسک ها وارد روند افزایش سن می شوند که در پی ان بتدریج کارایی خود را از دست می دهند و لذا اگر در این سنین از افرادی که هیچ مشکل بالینی ندارند نیز MRI اخذ شود دیسک خراب دیده می شود اما این مورد با اینکه می تواند مرحله اول بیرون زدگی دیسک باشد اما با ان متفاوت است. در بروز تخریب دیسک موارد تغذیه ای, ارثی, ساختاری بدن و عدم رعایت اصول بهداشتی بدن می توانند موثر باشند.
موقعیت دیسک به شکلی می باشد که در پشت ان کانال نخاعی واقع شده وریشه های عصبی نیز از مجاورت ان خارج می شوند. و لذا وقتی دیسکی که خراب شده از موضع خود خارج و از لبه مهره بیرون بزند, می تواند روی نخاع و ریشه های عصبی فشار اورده و علائمی ایجاد می کند که به بیرون زدگی دیسک موسوم است و بر اساس محل دیسک و نحوه بیرون زدن ان علائمی در بیمار ایجاد می کند که در فرهنگ عامه به دیسک و در ناحیه کمری به سیاتیک موسوم است.
مهمترین نکته در تشخیص بیرون زدگی دیسک شرح حال بیمار و معاینه بالینی می باشد و جهت تایید تشخیص از مواردی مثل MRI, رادیو گرافی و نوار عصب و عضله می توان استفاده کرد.
بیرون زدگی دیسک گردنی
همان گونه که اشاره شد خرابی دیسک با بیرون زدن ان متفاوت است و موارد بسیاری می توان دید که علی رغم بیرون زدگی دیسک بیمار فاقد هرگونه علامت بالینی است. بر اساس مکان بیرون زدگی دیسک, ممکنست روی نخاع یا ریشه عصبی فشار وارد شود که هر یک دارای علائم متفاوتی می باشد. از طرفی میزان بیرون زدگی دیسک نیز می تواند خفیف, متوسط یا شدید باشد.
وقتی دیسک گردن از بخش میانی بیرون میزند ممکنست بیمار هیچ علامت بالینی در دست ها نداشته باشد و بیماری فقط با علائمی مثل ناتوانی در راه رفتن, احساس عدم تعادل, احساس پرش در اندام تحتانی و بی اختیاری ادراری و مدفوعی تظاهر پیدا کند.
در مواردی که دیسک از کناره ها بیرون بزند بیمار درد و بی حسی تیر کشنده در اندام فوقانی در سمت مبتلا پیدا می کند که بر اساس شماره دیسک درگیر درد در شانه, آرنج, ساعد و یا انگشتان احساس می شود.
پس از معاینه و تشخیص اولیه جهت تایید تشخیص MRI مورد استفاده قرار می گیرد و درمان بر اساس تمام جزئیات آغازمی شود
درمان اولیه در اغلب بیماران درمان علامتی است که شامل مصرف دارو, استفاده از گردن بند طبی به مدت محدود ( حداکثر 6 هفته ) و استراحت نسبی است. پس از کاهش شدت درد بیمار می تواند از فیزیوتراپی و ورزش درمانی استفاده کند. اساس ورزش انجام حرکات نرمشی و کششی است که در بیمار درد ایجاد نکنند و طبعا هر فعالیتی که سبب بروز درد شود باید پرهیز نمود.
جراحی در دیسک بندرت حالت اورژانس پیدا می کند و از هر ده مورد بیرون زدگی دیسک 9 مورد با درمان علامتی بهبود می یابد. دیسک گردن در اکثر موارد از جلوی گردن مورد جراحی قرار می گیرد. در طی عمل جراحی دیسک درگیر خارج شده و نخاع و ریشه های عصبی ازاد می شوند. اغلب لازمست که محل دیسک با وسایل مخصوص طی جراحی ترمیم گردد تا میزان عوارض کاهش یابد.
پس از عمل جراحی مگر در موارد خاص بلافاصله بیمار می تواند از بستر خارج شده و تغذیه را اغاز کرده و طی 24 تا 48 ساعت از بیمارستان ترخیص شده و به مدت 1 تا 3 ماه نیاز به استفاده از گردن بند طبی است.
جراحی دیسک گردن اغلب بی عارضه می باشد و در پی جراحی ممکنست علائمی مثل عفونت ناحیه زخم بروز کند. بروز عوارض عصبی در پی جراحی دیسک گردن بسیار نادر است و نیز بندرت عود دیسک رخ می دهد.
بیرون زدگی دیسک ناحیه پشتی
بیرون زدگی دیسک پشتی بسیار نادر است و در صورت بروز, علائمی مثل بیرون زدگی دیسک گردن از ناحیه مرکزی دارد. بیمار هیچ علامت بالینی در دست ها نداشته و بیماری فقط با علائمی مثل ناتوانی در راه رفتن, احساس عدم تعادل, احساس پرش در اندام تحتانی و بی اختیاری ادراری و مدفوعی تظاهر پیدا کند.
درمان علامتی شامل استراحت نسبی, مصرف دارو و رعایت اصول بهداشتی است.
عمل جراحی در این افراد می تواند از پهلو یا از پشت انجام و مانند ناحیه گردن, نیاز به استفاده از وسایل ستون فقرات دارند.
در مواردی می توان از روش های اندوسکوپی و بسته در درمان این دیسک ها استفاده کرد.
اقدامات پس از عمل و عوارض مشابه جراحی دیسک گردن می با شد و در کوتاه مدت پس از جراحی از کمربند های سفت یا نرم بر حسب سلیقه جراح استفاده می شود.
دیسک بین مهره ای کمری
در ناحیه کمر این ضایعه بسیار شایع بوده و اغلب افراد در طول زندگی دچار این مشکل می شوند و برخی به عنوان درد سیاتیک آن را می شناسند. بر حسب محل بیرون زدن دیسک علائم متفاوت است. در موارد بیرون زدگی دیسک از مرکز فرد از ضعف اندام تحتانی و ناتوانی در راه رفتن شکایت دارد که می تواند با یا بدون درد کمر ضایعه بروز کند. در موارد شدید بیمار ممکنست دچار بی حسی در ناحیه نشیمن گاه و بی اختیاری ادرار و یا مدفوعی شود که این مورد تنها موردی است که بیمار نیاز به عمل اورژانس دارد.
در مواردی که دیسک از حاشیه بیرون بزند روی ریشه عصبی فشار می آورد و بر حسب عصب تحت فشار درد به اندام تحتانی تیر می کشد که این مورد درد تیپیک و شناخته شده دیسک است و اغلب افراد با آن آشنا هستند.
درمان همانند سایر موارد دیسک شامل استراحت نسبی, مصرف دارو و بستن کمر بند به مدت محدود می باشد. مدت استراحت مطلق حداکثر دو روز و مدت استفاده از کمر بند حداکثر یک ماه می باشد. اکثر موارد بیرون زدگی دیسک به این درمان پاسخ می دهند و پس از بهبود نسبی درد, درمان با فیزیوتراپی ادامه می یابد. جهت ممانعت از عود مجدد دیسک فرد باید به طور دائم ورزش کند ولی در طی ورزش درد نداشته باشد. روی صندلی بنشیند و به ازای هر 45 دقیقه نشستن ده دقیقه راه برود. از نشستن ممتد بیش از 1 تا 5/1 ساعت در اتومبیل بپرهیزد و جهت خواب از تخت با تشک سفت استفاده کند.
عمل جراحی در دیسک در صورت عدم پاسخ به درمان علامتی توصیه می شود و همان گونه که اشاره شد مگر در مورد ایجاد فلج اندام تحتانی, بی اختیاری ادراری یا مدفوعی و بی حسی در ناحیه نشیمن گاه عمل اورژانس قلمداد نمی شود. جراحی به دو صورت باز و بسته یا اندوسکوپیک انجام می شود و در طی آن بخش بیرون زده دیسک خارج و در روش باز بخش هایی از دیسک که در فضای بین مهره ای آزاد هستند خارج می شوند.
تفاوت عمده جراحی بازو اندوسکوپیک درمیزان برش پوست و نوتوانی اولیه است و بیماران جراحی شده به روش باز وبسته پس از سه هفته از جراحی تفاوت واضحی با هم ندارند. جراحی اندوسکوپیک در همه افراد قابل انجام نبوده وعوارض آن همانند جراحی باز است.
امروزه مواردی مثل جراحی لیزری یا سوزنی نیز مطرح است که ارزش درمانی آنها معادل یک دوره درمان علامتی است و عملا کار ایی زیادی در درمان ندارند.
جراحی دیسک کمر از پشت و در ناحیه کمری انجام می شود اما در مواردی از پهلو یا شکم این جراحی انجام می شود.
باید توجه داشت که جراحی دیسک جهت رفع درد و ممانعت از بروز ضایعات عصبی است و در صورت تخریب دیسک با یا بدون جراحی ناحیه درگیر دچار آرتروز خواهد شد.
جراحی دیسک کمر به تنهایی بر خلاف ناحیه گردنی و پشتی نیاز به استفاده از وسایل جراحی ندارد مگر در همراهی دیسک با بیماری همراه یا جراحی های مجدد.
عوارض جراحی دیسک کمر مشابه موارد گردن و پشتی می باشد اما برخلاف آنها امکان عود دیسک در دیسک کمر ناشایع نبوده و موارد نیاز به جراحی مجدد در دیسک های کمری در مواردی رخ می دهد.
پس از جراحی نبازی به استراحت مطلق نبوده اغلب بیمار روز پس از عمل راه رفته و امور شخصی را انجام می دهد و به مدت 2 تا 3 هفته از کمربند استفاده می شود. پس از عمل جراحی بیمار ممنوعیت فعالیتی نداشته و می تواند کلیه کار های قبل از عمل را انجام دهد.
منبع:
http://www.drvahidtari.com
تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.