آشنایی با شیوه جراحی آندوسکوپی
جراحی همیشه یکی از سخت‌ترین بخش‌های پزشکی چه برای بیمار و چه برای پزشک بوده است.
جراحی نیاز به ارزیابی دقیق بیماری سابقه بیمار، محک زدن سود‌ها و زیان‌ها، بیهوشی، آزمایش‌های گوناگون پیش از آن و آمادگی جسمی و روانی بیمار دارد. پیشنهاد جراحی به یک بیمار همانقدر دشوار و پر مسئولیت است که رد یا پذیرش آن از سوی بیمار.
جراحی اعصاب و ستون فقرات نه تنها از این قاعده مستثنا نیست، بلکه به لحاظ سر و کار داشتن جراح با یکی از ارزشمند‌ترین حساس‌ترین و خطرناکترین اندام‌های بدن یعنی مغز و اعصاب مسئولیت پزشک و بیمار را در این گزینش چندین برابر می‌کند.
جراحی اعصاب و ستون فقرات از ابتدای پیدایش تا به امروز به عنوان یکی از سنگین‌ترین جراحی‌ها شناخته شده است؛ یکی به این دلیل که خطر صدمه به مغز و نخاع همیشه وجود داشته و دوم این که نیاز به یک برش بزرگ بوده است و این برش بزرگ خطر عفونت بعد از عمل، عدم بهبودی زخم، ناراحتی بیمار و نیز درد‌های پس از عمل را به میزان قابل ملاحظه‌ای شدت میبخشد.
از سالها پیش و بلکه از دو قرن پیش جراحان به این می‌اندیشند که چطور می‌توان اعمال جراحی را ساده تر، سریع تر و با برش‌ها و برداشت‌های کوچکتر انجام داد. این روشها به طور راستین تا نیمه قرن ۲۰ امکان پذیر نبود.
ورود میکرسکوپ به جراحی از سال‌های ۱۹۵۰ میلادی به ویژهٔ در جراحی اعصاب چهره این جراحی را دگرگون و اعمالی را که تا آن روز ناممکن پنداشته میشد، ممکن کرد. برای مثال جراحی آنوریسم داخل مغزی عملی ناممکن و غیر قابل اجرا و این بیماری درمان ناپذیر تلقی میشد.
امروزه روز به لطف میکروسکوپ و بزرگ نمایی برجسته اندام و نسج‌های داخل مغزی مانند سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها و اعصاب که در مقیاس چشم نا مسلّح بسیار کوچک هستند جراحی‌های بسیار دقیق و در عین حال ظریف و حساسی انجام می‌پذیرد در جراحی اعصاب از این اعمال می‌توان پیوند عصب‌ها درمان آنوریسم‌ها و نا هنجاریهای سرخرگی ـ سیاهرگی را نام برد
اما تلاش انسان جوینده بدینجا خاتمه نیافت و جراحان هر دم می‌کوشیدند و می‌کوشند تا جراحی را هرچه ساده‌تر هرچه سریع‌تر و در عین حال هرچه بهتر و با عوارض کمتر به انجام رسانند.
یکی از نوین‌ترین و پیشرفته‌ترین این راه‌ها جراحی آندوسکوپی است. آندوسکوپی (درون پژوهی) روشی است که با استفاده از برشی کوچک و دخول دوربینی با توان بینایی بالا می‌توان اندام‌های درونی بیمار رابر روی یک صفحه تلویزیون دید و از این امکان برای بهتر و دقیق‌تر یافتن محل ضایعه و در نتیجه بهتر عمل کردن استفاده کرد. کاربرد این جراحی در رشته جراحی مغز و اعصاب نیز چون دیگر رشته‌ها چهره این جراحی و نحوه درمان و پیش‌آگهی بیماران را به نحو نا باورانه‌ای دیگرگون کرده است.
نخستین تلاش برای جراحی اندوسکپی در پزشکی به توسط پزشک ایتالیایی بوتزینی در سال ۱۸۰۵ میلادی انجام پذیرفت. این پزشک از طریق یک مجرای طبیعی بدن دست به این کار زد جزئیات موفقیت یا نحوه کار او در دسترس نیست اما به هر حال بوتزینی این کار را هرگز تکرار نکرد چون سازمان نظام پزشکی ایتالیا او را از این کار به سبب "کنجکاوی بیش از حد" منع کرد.
اما در جراحی اعصاب نخستین عمل فتق دیسک مهره کمری در سال ۱۹۹۰ به توسط اوبن چیم انجام پذیرفت. در سال ۱۹۹۲ میلادی پزشک ایرانی ساکن ایالات متحد آمریکا، پرویز کم بین، با لوله‌های کوچکی که توبول نامیده می‌شدند، نخستین عمل فتق دیسک کمری را به معنی واقعی کلمه به انجام رساند.
برش پوست در این جراحی از 3 سانتی متر یعنی از پهنای شصت دست تجاوز نمی کند
در سال ۱۹۹۳ میلادی ژان دستاندو جراح اعصاب فرانسوی روشی مخصوص به ابداع خویش برای جراحی‌های ستون مهره‌های کمری اختراع کرد. این روش بعد‌ها به توسط او به جراحی‌های دیگر ستون فقرات کمری و همچنین ستون فقرات گردنی تعمیم یافت.
نگارنده نیز این روش را گسترش داده و در سال‌های اخیر برای جراحی‌های ناحیه پشتی ستون فقرات گردنی و نیز برخی ناهنجاری‌های ناحیه قاعده جمجمه در محلی که ستون مهره‌ها به جمجمه متصل می‌شود و نیز در مخچه را با موفقیت به مرحله اجرا گذاشته است.
برتری این روش در تجربیات نگارنده در صورت انتخاب صحیح بیماران نسبت یه جراحی کلاسیک به اثبات رسیده است.
به طور نمونه برای جراحی فتق دیسک کمر دوره بستری از ۴ یا به ۵ روز به ۱ روز، در فتق دیسک گردن از ۳ یا ۴ روز به ۱ روز و در جراحی ناحیه گردنی- جمجمه‌ای به جای ۵ یا ۶ روز به ۲ تا ۳ روز کاهش می‌‌یابد؛ بیمار بلافاصله پس از عمل اجازه برخاستن دارد و درد‌های پس از عمل به نحو قابل توجهی کمتر و خفیف تر هستند.
در مطالعه اولیه در بیمارستان ما در بوردوی فرانسه، در بیماران عمل شده برای ناحیه گردنی مقایسه بین میزان درد پس از جراحی از میزان درد متوسط در یک مقیاس ۱۰ نمره‌ای از ۶،۵۴ در جراحی‌های کلاسیک به ۳،۲۵ در جراحی‌های آندوسکوپی تقلیل نشان می‌دهد.
بیماران عمل شده در اکثر موارد می‌توانند در مدت کوتاهی پس از عمل به سر کار خود بازگردند و فعالیت‌های ورزشی خویش را پس از دوره کوتاه یک تا دو هفته بعد از عمل جراحی از سر بگیرند.
مفهوم آندوسکوپی یکی از پیشرفت‌های قابل توجه در جراحی به ویژه جراحی اعصاب است به طوری که به نظر نگارنده می‌توان آن را جراحی آینده نامید. امید است در آینده نه چندان دور این روشها به همت نیکوکاران در ایران نیز گسترش یابد و هموطنان ما بتوانند از آن بهره ببرند.
*جراح مغز و اعصاب- رئیس «مرکز جراحی آندوسکوپی ستون فقرات» (CCRE)- بوردوی فرانسه.
تذکر مهم شما نمی توانید با تکیه بر مطالبی که در سایت e پزشک منتشر می شود مبادرت به خود درمانی کنید.