چگونه از ابتلا به دیابت پیشگیری کنیم؟

دیابت به گروهی از بیماری های متابولیک اطلاق می شود که طی آن بدن قادر به تولید مقادیر کافی انسولین یا استفاده مناسب از انسولین نیست. عدم درمان دیابت سبب افزایش میزان قند خون و درنتیجه آسیب اندام ها و بروز برخی عوارض خواهد شد.
دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی است که معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی بروز می کند. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های تولید کننده انسولین حمله کرده و در نهایت منجر به توقف تولید انسولین در بدن می شود. درمان دیابت نوع 2 تزریق انسولین و رژیم درمانی است. هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 1 وجود ندارد.
دیابت نوع 2 حدود 95-90 درصد موارد ابتلا به دیابت را شامل می شود. در دیابت نوع 2 مقاومت به انسولین وجود دارد که به عدم توانایی بدن در استفاده مناسب از انسولین مرتبط است. دیابت نوع 2 معمولاً افراد بالغ را مبتلا می سازد و علائم آن آهسته تر از دیابت نوع 1 آشکار می شود. درمان دیابت نوع 2 شامل رژیم درمانی، ورزش و داروهای خوراکی است.
عواملی که خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهند:
•   اضافه وزن
85 درصد افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در زمان تشخیص بیماری به اضافه وزن (BMI بین 25 تا 9/29) یا چاقی (BMI 30 یا بالاتر) مبتلا هستند. وجود چربی اضافی به خصوص در ناحیه شکم به بروز مقاومت به انسولین منجر می شود.
•   افزایش سن
هرچند دیابت نوع 2 در افراد جوان نیز مشاهده می شود، اما با افزایش سن به خصوص بعد از 45 سالگی خطر ابتلا به آن به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
•   سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع 2
اگر اقوام درجه یک مانند والدین یا خواهر و برادر به دیابت مبتلا باشند شانس ابتلا به دیابت نوع 2 در فرد افزایش می یابد.
•   پرفشاری خون
پرفشاری خون که به فشارخون بالاتر از mmHg 90/140 گفته می شود، خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد.
•   اختلال چربی های خون
کاهش کلسترول خوب (HDL) و افزایش تری گلیسرید خون خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.
•   پردیابت
پردیابت به افزایش قند خونی گفته می شود که هنوز به اندازه ای نیست که تشخیص دیابت نوع 2 داده شود. پردیابت در صورت عدم درمان مناسب می تواند طی 10 سال به بروز دیابت منجر شود.
•   سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
در این بیماری عدم تعادل هورمون ها سبب بروز مشکلات مختلف و نیز مقاومت به انسولین در زنان می شود.
پیشگیری از بروز دیابت نوع 2
•   بررسی منظم میزان قند خون
توصیه می شود تمام افراد بالاتر از 45 سال هر 3 سال یک بار میزان قند خون خود را اندازه گیری نمایند. افراد دارای اضافه وزن یا چاق می توانند از سنین پایین تری بررسی قند خون خود را آغاز نمایند.
آزمایشاتی که می توانند به تشخیص پردیابت (پیش دیابت) کمک کنند، عبارتند از:
1-   هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c)
این آزمایش نشان دهنده میانگین قند خون طی 3-2 ماه گذشته است. اگر میزان آن بالاتر از 7/5 درصد باشد با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 مرتبط است. اگر میزان آن بالاتر از 5/6 درصد باشد نشان دهنده بروز دیابت است.
2-   قند خون ناشتا
در این آزمایش میزان قند خون به صورت ناشتا اندازه گیری می شود. اگر میزان آن mg/dl 125-100 باشد نشان دهنده بروز پردیابت است. اگر میزان آن ≥ mg/dl 126 باشد، نشان دهنده بروز دیابت است.
3-   تست تحمل گلوکز خوراکی
این آزمایش برای تشخیص دیابت بارداری مفید است. در این آزمایش ابتدا پس از 8 ساعت ناشتا بودن خونگیری از فرد انجام می شود. سپس بعد از مصرف یک نوشیدنی حاوی قند مجدداً 2-1 ساعت بعد خونگیری انجام می شود. با توجه به نتایج به دست آمده انجام مراحل بعدی آزمایش توسط پزشک مشخص می شود.
•   حفظ وزن در محدوده نرمال
در افراد مبتلا به اضافه وزن کاهش تنها 7 درصد از وزن به همراه فعالیت بدنی منظم می تواند خطر بروز دیابت نوع 2 را تا 50 درصد کاهش دهد. رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم به کاهش وزن کمک خواهند کرد.
•   رژیم غذایی متعادل
رژیم غذایی سالم حاوی مقادیر کافی پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین ها و مواد معدنی است. همچنین مصرف شیرینی، فست فود، غذاهای چرب و مواد غذایی فرآوری شده باید محدود شوند.
توصیه می شود کربوهیدرات های تصفیه شده مانند شکر، نان سفید و نوشیدنی های شیرین مانند نوشابه ها با کربوهیدرات های پیچیده مانند نان سبوس دار، حبوبات، میوه و سبزیجات جایگزین شود.
•   دریافت کافی فیبر
فیبر به افزایش احساس سیری بعد از مصرف وعده غذایی کمک می کند. فیبر با کاهش سرعت هضم کربوهیدرات ها و کاهش سرعت ورود آن به جریان خون به کنترل قند خون کمک می کند. غلات سبوس دار، میوه ها، سبزیجات و حبوبات از منابع خوب فیبر محسوب می شوند.
•   فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم در کاهش خطر بروز دیابت نقش دارد. توصیه می شود به منظور کاهش خطر ابتلا به دیابت 5 روز در هفته و هر روز 30 دقیقه ورزش متوسط مانند پیاده روی سریع، دوچرخه سواری و شنا انجام شود.
•   کاهش استرس
افراد تحت شرایط استرس زا عادات غذایی سالم و فعالیت بدنی را نادیده می گیرند. همچنین استرس به خودی خود می تواند سبب افزایش قند خون شود. کاهش استرس از طریق تنفس عمیق و استراحت کافی و در صورت لزوم مراجعه به روانشناس می تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت کمک کند.